Mniszek lekarski – właściwości i zastosowanie

Mniszek lekarski jest rośliną występującą na całym świecie. W zależności od miejsca pochodzenia wyróżnia się wiele odmian i gatunków. Porasta on siedliska ruderalne, łąki, murawy, widne lasy. Można go także powszechnie spotkać na polach uprawnych – tam zaś jest traktowany jako chwast. Mniszek należy do bylin, czyli roślin, które żyją dłużej niż dwa lata. Jego budowa jest nam zapewne znana, ponieważ to właśnie z nim powinniśmy kojarzyć pospolite „dmuchawce”, które są charakterystyczne dla jego fazy owocowania. Stanowią one aparat lotny ułatwiający rozsiewanie rośliny za pomocą wiatru.  

Mniszek lekarski – zastosowanie 

Mniszek lekarski ma wiele zastosowań. Może być wykorzystywany jako roślina pastewna, jednak spożyty przez zwierzęta w większych ilościach może mieć na nie toksyczny wpływ.  

Możemy go także użyć jako jeden ze składników wiosennej sałatki, ponieważ jest on rośliną jadalną. Zarówno korzeń, jak i liście możemy spożywać na surowo lub po ugotowaniu. Najpierw należy jednak zredukować jego gorzki smak. W tym celu roślinę powinno osłonić się przed słońcem na kilka dni przed zbiorem. 

Mniszek lekarski należy także do roślin miododajnych. Długi, bo około 30–dniowy okres kwitnienia pozwala pszczołom na dłuższy dostęp do pyłku i nektaru. Spekuluje się, iż wydajność miodowa z kwiatów mniszka wynosi ok. 20 kg miodu z hektara porośniętego tą rośliną. Miód mniszkowy ma jasnożółty kolor i szybko się krystalizuje.  

Z mniszka lekarskiego można również samodzielnie sporządzić syrop o konsystencji miodu. Wystarczy zebrać kwitnące, żółte kwiaty mniszka (najlepiej w okresie od końca kwietnia do maja) i ugotować je z cukrem oraz wodą, cały czas mieszając. Następnie roztwór należy przesączyć przez gazę i dalej gotować do uzyskania konsystencji miodu (ok. 2-4 h).   

Ziele mniszka – właściwości  

Ziele mniszka lekarskiego stanowi także surowiec farmaceutyczny. Musi zostać zebrane wczesną wiosną, przed kwitnieniem oraz zostać wysuszone w temperaturze nie wyższej niż 40°C.  

Do substancji chemicznych o znaczeniu farmaceutycznym zaliczamy:  

• kwasy fenolowe: kawowy, ferulowy, cykoriowy, chlorogenowy,  
• flawonoidy: glikozydy luteoliny, apigeniny, kwercetyny, 
• kumaryny, 
• związki mineralne (sole potasu), 
• witamina C, witaminy z grupy B, β-karoten (w młodych liściach), 
• polisacharydy, inulina.  

Ziele mniszka jest stosowane jako surowiec moczopędny, saluretyczny. Może być podawany w niewydolności i stanach zapalnych nerek. Wzmaga także wydzielanie żółci oraz obniża poziom cukru we krwi. Jego wyciągi podaje się też w przypadku braku łaknienia.  

Korzeń mniszka również jest surowcem farmaceutycznym. Korzenie muszą zostać zebrane wiosną lub jesienią oraz wysuszone w naturalnych warunkach, najlepiej w zacienionym i przewiewnym miejscu. Jako alternatywę można zastosować suszarnię (temperatura do 30°C).  

Korzeń mniszka w swym składzie zawiera: 

• kwasy fenolowe i ich estry: cykoriowy, chlorogenowy, 
• laktony seskwiterpenowe: tetrahydroridentyna B, glukozydy kwasu taraksynowego, 
• glikozydy: syryngina, diydrosyryngina, 
• triterpeny: β- amyryna, taraksasterol,  
• fitosterole, 
• politerpeny, żywice,  
• inulinę, 
• związki mineralne (głównie sole potasu). 

Dzięki występowaniu powyższych związków korzeń mniszka ma szerokie zastosowanie w leczeniu schorzeń gastrycznych. Zwiększa ilość soku żołądkowego oraz żółci, ułatwia jej przepływ w drogach żółciowych. Usprawnia także procesy trawienia, a nawet obniża poziom cukru we krwi. 

Może być stosowany: 

• w niewydolności wątroby,  
• w momencie niedostatecznego wydzielania soku żołądkowego,  
• w celu ułatwienia trawienia, 
• jako środek moczopędny,  
• jako środek obniżający poziom cukru w początkowym stadium cukrzycy.  

Jak widać, jedna roślina może mieć wiele różnych zastosowań, dzięki czemu korzystają z niej nie tylko ludzie, ale i zwierzęta.