Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne i objawy

Dlaczego hormony tarczycy są takie ważne?

W organizmie nieustannie odbywa się komunikacja hormonalna, która decyduje o prawidłowym działaniu niemal każdej komórki ciała. Nad tarczycą sprawuje nadzór przysadka mózgowa. Wydzielany przez przysadkę hormon tyreotropowy (TSH) pobudza komórki tarczycy do produkcji i uwalniania hormonów T3 i T4. Hormony te odgrywają dużą rolę w procesie przemiany materii oraz funkcjonowaniu układu pokarmowego, mięśniowego oraz serca.

Czym jest najczęściej spowodowana niedoczynność?

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to stan niedoboru hormonów. W krajach Europy Zachodniej oraz USA jest to choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (zaburzenie układu odpornościowego, który zaczyna atakować tkanki własnego organizmu). Natomiast w skali światowej jest to niedobór jodu.

Choroba dotyka nawet do 7 razy częściej kobiet niż mężczyzn. Coraz częściej problem z tarczycą stwierdza się również u kobiet będących w ciąży oraz u młodych mam (szczególnie w ciągu pierwszych 6 miesięcy po porodzie).

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy to jednym słowem spowolnienie całego metabolizmu. Trudno ją rozpoznać, ponieważ wiele z objawów przypisujemy innym schorzeniom.

Co powinno Cię zaniepokoić?

• wzmożona senność,
• przewlekłe zmęczenie,
• otyłość lub problem z utratą wagi, pomimo diety oraz aktywności fizycznej,
• trudności z koncentracją, rozproszenie, brak motywacji,
• zachwianie równowagi emocjonalnej, wewnętrzny niepokój, wrażenie depresji,
• nadmierne wypadanie i łamliwość włosów, sucha skóra,
• zaparcia, zmniejszona potliwość,
• niepłodność, poronienie, obfite miesiączki,
• spadek libido.

Niedoczynność tarczycy – wczesne rozpoznanie

Oznaczenie stężenia TSH to pierwsze przesiewowe badanie w kierunku zaburzeń pracy tarczycy. Podwyższony poziom tego hormonu wskazuje na niedoczynność tarczycy. Dlaczego oznaczenie TSH jest tzw. „badaniem przesiewowym”? Ponieważ w niektórych postaciach niedoczynności, poziom hormonów tarczycy może pozostawać w normie, natomiast obserwuje się wzrost stężenia TSH. W laboratoriach najczęściej przyjmuje się, że norma TSH  u osób zdrowych nie powinna przekraczać 4,5 – 5,0 mIU/l. Dla kobiet w ciąży oraz starających się o dziecko lekarz może ustalić inną normę. Każde z 3 zestawień wyników wskazują na niedoczynność tarczycy (↑ wynik ponad normę / ↓ wynik poniżej normy):

1. ↑TSH, fT4, fT3,
2. ↓TSH, ↓fT4, fT3,
3. ↑TSH, ↓fT4, ↓fT3.

W niedoczynności typu Hashimoto we krwi często wykrywa się podwyższony poziom przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, anty-TPO).

Młoda mamo – pilnuj TSH!

W ciąży fizjologicznie zmienia się stężenie TSH. Zakres referencyjny (czyli wartości prawidłowe) dla stężenia TSH są więc nieco bardziej restrykcyjny. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego mówią, że górna granica normy dla TSH u kobiet w ciąży to 2,5 mIU/l, bez względu na trymestr ciąży. Prawidłowy poziom hormonów tarczycy jest w ciąży bardzo istotny, ponieważ niedoczynność może powodować poważne wady u dziecka, włącznie z zaburzeniem rozwoju umysłowego.

Niedoczynność powodem otyłości u dzieci i dorosłych

Trijodotyronina (T3), to jeden z hormonów tarczycy. W organizmie odgrywa on istotną rolę w regulacji metabolizmu glukozy i lipidów (tłuszczy) oraz zwiększa zużycie energii. Wobec tego niedobór hormonu T3 spowodowany niedoczynnością wpływa niekorzystnie na zachowanie prawidłowej wagi. Wiele badań wskazuje również na zależność pomiędzy stężeniem TSH a wskaźnikiem masy ciała BMI. U osób z nadwagą najczęściej diagnozuje się subkliniczną postać niedoczynności tarczycy (TSH powyżej normy, fT3 oraz fT4 w normie).

Niedoczynność tarczycy – diagnostyka

Objawy, które możemy zaobserwować, są jedynie sygnałem pomocniczym. Niemniej jednak powinny one nas zmobilizować do wykonania badania tarczycy. Podczas diagnozowania niedoczynności tarczycy, w pierwszej kolejności wykonuje się badanie TSH – tzw. badanie przesiewowe. Wahania poziomu TSH są czasem obserwowane już na długo przed zmianą w hormonach tarczycy. Badanie TSH można wykonać bezpośrednio w laboratorium diagnostycznym lub oddać krew do badania w punkcie przychodni. Należy pamiętać, że ocenę stężenia TSH najlepiej wykonać rano. Po odebraniu wyniku sprawdź, czy mieści się on w tzw. zakresie referencyjnym (czyli ustalonych normach dla osób zdrowych). Wygodnym rozwiązaniem, które optymalizuje czas, jest test na niedoczynność tarczycy – do samodzielnego wykonania w domu. Wykrywa on w krwi podwyższony poziom TSH. Niezależnie jaką metodę wybierzesz, pamiętaj, aby wszystkie wyniki, które odbiegają od normy, zgłosić lekarzowi.

Niepokojący jest fakt, że wiele osób nie wykonuje badań profilaktycznych – stąd rozpoznanie niedoczynności w tak wielu przypadkach następuje po długim czasie od momentu zachorowania. Są osoby, które szerokim łukiem omijają laboratorium i zaglądają tam sporadycznie, jedynie w wyjątkowych sytuacjach zdrowotnych. Nieważne, czy jesteś zajętą mamą, czy sportowcem, warto poświęcić trochę czasu i sprawdzić tarczycę. Niedoczynność tarczycy można leczyć farmakologicznie i w niedługim czasie uzupełnić niedobór hormonów.

Przeczytaj również:
Zaburzenia pracy i choroby tarczycy
Nowotwory tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie