Przepuklina krążka międzykręgowego – jak przebiega leczenie?

Przepuklina krążka międzykręgowego i związany z nią ból w zajętym segmencie kręgosłupa stanowi jedną z najczęściej występujących dolegliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowego. Jest to jeden z pierwszych i najczęstszych powodów wizyty w gabinetach fizjoterapii. Szacuje się, że aż 60-80% populacji przynajmniej raz w życiu doświadczyło tego typu problemów, a blisko 90% społeczeństwa posiada zmiany degeneracyjne krążka o różnym stopniu nasilenia. 

Przepuklina kręgosłupa dotyka najczęściej dolnego odcinka lędźwiowego (w tym L4//L5 – 56%, a L5/S1 – 41% wszystkich dyskopatii). Obszar ten narażony jest na największą ilość przeciążeń w całym kręgosłupie oraz stanowi przejście pomiędzy odcinkiem lędźwiowym o dużej ruchomości a kością krzyżową o niewielkim zakresie ruchu. Z obu wyżej wymienionych poziomów wychodzą korzenie nerwowe znajdujące się w nerwie kulszowym. Odpowiada on za unerwienie całej tylnej strony kończyny dolnej, wpływając bezpośrednio na aktywności takie jak stanie czy chodzenie, dlatego też długotrwały ucisk na nerw kulszowy może powodować istotne pogorszenie jakości życia.

Krążek międzykręgowy – budowa 

Każdy krążek międzykręgowy składa się z 2 komponentów: 

• grubego zewnętrznego pierścienia zbudowanego z chrząstki włóknistej, 
• bardziej żelowego rdzenia, czyli jądra miażdżystego. 

U osób zdrowych krążki są pełne, sprężyste i prawidłowo uwodnione, natomiast w wyniku procesów związanych ze starzeniem stopniowo ulegają odwodnieniu i spłaszczeniu, w efekcie czego stajemy się coraz niżsi – nasz wzrost może ulec obniżeniu nawet do 7 cm.  

Przyczyny degeneracji krążka międzykręgowego 

Dziś wiemy, że proces degeneracji dysków jest złożony i wieloczynnikowy, a składają się na niego: 

• czynniki genetyczne – wstępne doniesienia wskazują na związek genów kodujących kolagen I, IX i XI z możliwością wystąpienia przepukliny kręgosłupa, 
• uwarunkowania środowiskowe związane z pracą i stylem życia. 

Człowiek z punktu widzenia biomechaniki jest istotą stworzoną do ruchu i aktywności i tylko podczas ruchu dochodzi do odżywienia chrząstek w stawach obwodowych oraz krążków w kręgosłupie, ponieważ nie posiadają one własnego systemu naczyń krwionośnych. Każda długotrwała pozycja statyczna przyczyni się więc do postępującej dehydratacji, czyli odwodnienia krążków. Bezruch przyczynia się również do osłabienia mięśniowego aparatu stabilizacji kręgosłupa i obniżenia napięcia spoczynkowego mięśni stabilizatorów lokalnych. W konsekwencji każde przeciążenie czy nieprawidłowe dźwiganie może doprowadzić do wystąpienia objawów dyskowych. Występuje również korelacja pomiędzy otyłością czy prowadzeniem samochodu a wystąpieniem dyskopatii.   

Przepuklina krążka międzykręgowego – objawy 

Uszkodzenie dysku może mieć zarówno charakter bezobjawowy, jak i powodować bardzo silne dolegliwości bólowe. Charakterystycznymi objawami dyskowymi są: 

• ból w okolicy kręgosłupa, 
• ograniczenie ruchomości i zwiększone napięcie mięśniowe w okolicy kręgosłupa, 
• mrowienie, 
• drętwienie, 
• zaburzenia czucia. 

Ból ten, w zależności od lokalizacji i stopnia zaawansowania, może promieniować na okoliczne tkanki. Dyskopatie w odcinku szyjnym mogą wywoływać dolegliwości bólowe w obszarze głowy, łopatki i całej kończyny górnej, natomiast ucisk na nerwy w odcinku lędźwiowo-krzyżowym może się przyczyniać do bólów w okolicy pośladka oraz dalej schodzić w dół wzdłuż nogi. Długotrwale utrzymujący się ból może spowodować także osłabienie, a dalej również atrofię mięśni zaopatrywanych przez zajęty korzeń nerwowy. 

Przepuklina krążka międzykręgowego – stopnie uszkodzenia 

Przepuklina krążka międzykręgowego może narastać bardzo powoli lub w sposób nagły (w wyniku niespodziewanego urazu). 

Wyróżniamy cztery stadia tej dolegliwości: 

Stadium 1 – dochodzi do protruzji dysku, czyli niewielkiego uszkodzenia pierścienia włóknistego.  

Stadium 2 (prolapsja) – świadczy o poważniejszym uszkodzeniu dysku. W tej fazie dochodzi do wysunięcia się pierścienia włóknistego w kierunku kanału kręgowego, jednak część jego włókien nadal zachowuje swoją ciągłość. 

Stadium 3 (ekstruzja) – jądro miażdżyste uwypukla się poza obręb pierścienia do kanału kręgowego, gdzie może powodować ucisk na rdzeń kręgowy czy korzenie nerwowe. 

Stadium 4 (sekwestracja) – dochodzi do całkowitego rozerwania jądra miażdżystego. Jest to etap, w którym konieczne może być leczenie operacyjne.  

Jak leczy się przepuklinę krążka międzykręgowego? 

Leczenie zachowawcze 

Do metod nieinwazyjnych zalicza się leczenie farmakologiczne o charakterze objawowym, dlatego lekami z wyboru są środki przeciwbólowe z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz leki o działaniu miorelaksacyjnym (zwiotczającym mięśnie) – stosowane głównie w fazie ostrej. W szczególnych przypadkach włącza się do leczenia opioidy.  

W celu zwiększenia siły i stabilności mięśni otaczających kręgosłup oraz zapobiegania kolejnym incydentom dyskowym zalecana jest ukierunkowana kinezyterapia poprzedzona zwykle terapią manualną zajętego obszaru. Jest ona oparta na ćwiczeniach o charakterze rozciągającym oraz wzmacniającym mięśnie tułowia. Dla uzupełnienia terapii zaleca się trening aerobowy o niewielkim obciążeniu, np. spacery. W przypadku dyskopatii równie ważne co ćwiczenia są edukacja posturalna oraz poprawa ergonomii pracy, stanowiące podstawę profilaktyki wtórnej.  

Leczenie operacyjne 

W przypadku, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów lub zmiany na poziomie krążka są w zaawansowanym stadium, podejmuje się decyzję o leczeniu inwazyjnym. Najczęściej stosowanymi technikami operacyjnymi jest stabilizacja/fuzja kręgosłupa. Za pomocą śrubek i płytek chirurdzy stabilizują ze sobą dwa (lub więcej) kręgów. Podczas zabiegu usuwane są również struktury, które uciskały na nerwy. Zabieg ten pozwala skutecznie zniwelować ekstremalny ból w kręgosłupie, jednak przyczynia się do przyspieszonej degeneracji krążków powyżej oraz poniżej poziomu fuzji.  

Techniki mniej inwazyjne obejmują: 

• laminektomię – w której usuwane są wyrostki kolczyste wraz z więzadłem żółtym, by poszerzyć kanał kręgowy;  
• foraminotomię – w której usuwany jest jedynie ten fragment krążka, który uciskał na nerwy; 
• discektomię – podczas której usuwa się wszystkie części uszkodzonego dysku; 
• wymianę dysku na sztuczny implant, dzięki czemu zachowana jest ruchomość w kręgosłupie, a proces rekonwalescencji skraca się w stosunku do klasycznej stabilizacji. 

Nasze kręgosłupy są coraz słabsze, a współczesny styl życia jest dla nich wyjątkowo niekorzystny, dlatego wszystkim nam bez względu na wiek i płeć grożą incydenty dyskowe. Najważniejsze i najlepsze, co możemy dla siebie zrobić, to ruch – pod każdą postacią, regularny i fizjologiczny. Wszyscy musimy ćwiczyć, to najlepsze lekarstwo, którego nie da się niczym innym zastąpić.