Mastektomia – jak wygląda rehabilitacja po zabiegu?
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród kobiet w Polsce oraz drugą po nowotworze płuc przyczyną zgonów nowotworowych. Mastektomia jest zabiegiem ratującym zdrowie i życie, a w przypadku pacjentek z mutacją w obrębie genów BRCA1/2 – koniecznością.

Dlaczego warto się badać?
Jedyną skuteczną metodą na wykrycie raka piersi jest regularne wykonywanie badań przesiewowych: USG i mammografii, a także samobadania piersi raz w miesiącu po menstruacji, jednak w Polsce wciąż u znacznej liczby kobiet choroba ta wykrywana jest już w stadium zaawansowanym, co ma wpływ na dużą umieralność. Szacuje się, że z powodu późnej wykrywalności jedynie 40% chorujących ma szansę na wyleczenie.
Mastektomia – co to jest?
Mastektomia jest zabiegiem ratującym zdrowie i życie, a w przypadku pacjentek z mutacją w obrębie genów BRCA1/2 – koniecznością. W Polsce wykonuje się standardowo radykalną amputację piersi, nazywaną mastektomią metodą Pateya. Zabieg ten obejmuje całkowite odjęcie gruczołu piersiowego wraz z powięzią pokrywającą mięsień piersiowy większy i mniejszy oraz węzłami chłonnymi. Najbardziej niekorzystnymi konsekwencjami pozabiegowymi poza usunięciem piersi jest występowanie obrzęku limfatycznego oraz obecność blizny pooperacyjnej, dlatego niezbędne jest podjęcie rehabilitacji, która ograniczy skutki zmian zachodzących w ciele.
Rehabilitacja po mastektomii
Rehabilitacja ta powinna być prowadzona etapowo przez doświadczonych fizjoterapeutów. Kompleksowa terapia po mastektomii powinna obejmować:
- terapię manualną,
- terapię blizny,
- manualny drenaż limfatyczny,
- ćwiczenia z rosnącym obciążeniem.
Dodatkowo zadaniem terapeuty jest nauczenie pacjentki samodzielnego masażu blizny w domu, automasażu kończyny górnej, a w przypadku występowania obrzęku limfatycznego – zalecenie codziennej kompresoterapii.
Terapia manualna po mastektomii
W skład terapii manualnej po mastektomii wchodzą:
- terapia tkanek miękkich – mięśni i powięzi wokół obszaru operowanego;
- techniki mobilizacji i manipulacji w obrębie stawu ramiennego, stawów barkowo-obojczykowych i mostkowo-obojczykowych.
Terapia manualna zapobiega powstaniu ograniczeń ruchomości w obrębie kończyny górnej po operowanej stronie i zmniejsza dolegliwości bólowe, które mogą pojawić się po operacji.
Mastektomia – terapia blizny
Jak w przypadku każdej ingerencji chirurgicznej, tak i po mastektomii praca z blizną pooperacyjną jest niezbędna do jej właściwej przebudowy. Od momentu zakończenia procesu gojenia się blizny (4-6 tygodni po operacji) do pełnego ukształtowania (ok. 2 lata po zabiegu) trwa terapeutyczne okno czasowe umożliwiające manualny wpływ na jej kształt, kolor i ruchomość. Nadmierne napięcie w obrębie blizny może przyczyniać się do powstania dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej i barku, a także ograniczać ruchomość w stawie ramiennym po zajętej stronie.
Terapia blizny w gabinecie powinna obejmować techniki pośredniego i bezpośredniego jej rozcierania, ugniatania i rozciągania, uzupełnione o pracę domową w postaci codziennego masażu oraz stosowanie maści zmiękczających i rozjaśniających. W pełni wygojona blizna powinna być miękka, elastyczna, jasna i pracować razem ze skórą, bez pociągania za sobą głębiej położonych tkanek.
Przykładowe techniki masażu blizny do wykonania w domu:
- Głaskanie – powolne przesuwanie palcami po skórze w kierunku do blizny, dookoła blizny, a także po bliźnie.
- Rozcieranie – wykonywanie ruchów okrężnych wokół blizny, na bliźnie i w tkankach położonych pod blizną.
- Rozciąganie – przytrzymujemy jeden koniec blizny palcem jednej dłoni, a drugą dłonią przesuwamy po bliźnie w celu jej rozciągnięcia, powtarzamy na obu końcach.
Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa (KTO) po mastektomii
Z zabiegiem mastektomii wiąże się zwykle konieczność usunięcia węzłów chłonnych, co przyczynia się do powstawania obrzęku limfatycznego, czyli zastoju chłonki i białek w obrębie kończyny górnej, dołu pachowego i klatki piersiowej. Terapią przeciwobrzękową z wyboru powinien być wykonywany regularnie drenaż limfatyczny, a w przerwach pomiędzy poszczególnymi zabiegami pacjentka powinna chodzić w kompresji i wykonywać codzienny automasaż wspomagający odprowadzanie obrzęku. Do kompresoterapii wykorzystuje się specjalne sztywne bandaże lub rękawy uciskowe dobrane na miarę. W przypadku przewlekłych obrzęków ważną rolę odgrywa edukacja pacjentek. Należy przygotować je na to, że do końca życia będą uczestniczyły w terapii przeciwobrzękowej.
Kinezyterapia po mastektomii
W kinezyterapii nacisk kładzie się na:
- poprawę siły i funkcji kończyny górnej,
- ćwiczenia oddechowe,
- edukację posturalną.
Aby zapobiec problemom wynikającym z nieprawidłowej postawy i asymetrii ciała, zaleca się przy braku rekonstrukcji piersi jak najszybsze zaprotezowanie, które wpływa pozytywnie na zrównoważenie ciężaru ciała. Skuteczne, a przy tym przyjemne i odciążające mogą okazać się ćwiczenia w wodzie. Regularna aktywność fizyczna poprzez aktywację pompy mięśniowej wspomaga również odprowadzanie obrzęku limfatycznego. W Polsce opiekę fizjoterapeutyczną nad pacjentkami po mastektomii sprawują Wojewódzkie Centra Onkologii. Mogą one zrzeszać się także w stowarzyszeniach Amazonek, gdzie oprócz rehabilitacji i edukacji uzyskają wsparcie psychologiczne.
Data aktualizacji: 23.09.2022
Przeczytaj również:
Mikropigmentacja medyczna piersi. Poznaj inne oblicze makijażu permanentnego