Mastektomia. Jakie są możliwości po usunięciu piersi?

Dlaczego warto się badać?

Jedyną skuteczną metodą na wykrycie raka piersi jest regularne wykonywanie badań przesiewowych: USG i mammografii, a także samobadania piersi raz w miesiącu po menstruacji. Jednak w Polsce wciąż u znacznej liczby kobiet choroba ta wykrywana jest już w stadium zaawansowanym, co ma wpływ na dużą umieralność.

Z powodu zbyt późnego wykrycia choroby jedynie 40% kobiet ma szansę na wyleczenie.

Mastektomia – rodzaje

Mastektomia radykalna 

Mastektomia radykalna to zabieg, w trakcie którego usuwana jest cała pierś lub obie piersi. Lekarz amputuje brodawkę sutkową, otoczkę wraz ze skórą, a także mięśnie piersiowe. Usuwane są także węzły chłonne w okolicy pachy. Taki zabieg jest wykonywany, gdy nowotwór jest duży i nie ma możliwości przeprowadzenia operacji oszczędzającej.  

Wyróżniamy dwa typy radykalnej mastektomii: 

• metoda Pateya – w trakcie operacji usuwane są gruczoł sutkowy, pachowe węzły chłonne oraz mięsień piersiowy większy i mniejszy; 
• metoda Maddena – usuwane są gruczoł piersiowy, węzły chłonne pod pachą, mięsień piersiowy większy.  

Mastektomia z rekonstrukcją 

Zabieg usunięcia piersi może wiązać się ze spadkiem samooceny kobiety, problemami z akceptacją własnego ciała oraz rozwojem stanów depresyjnych. Po mastektomii możliwa jest jednak rekonstrukcja piersi. Często taki zabieg łączony jest z samą mastektomią – zaraz po usunięciu tkanek z piersi lekarz wprowadza pod skórę implant. Taka rekonstrukcja jest możliwa do wykonania także później. Kobiety zazwyczaj decydują się na rekonstrukcję piersi zaraz po mastektomii lub w okresie 6-12 miesięcy od operacji.  

Mastektomia profilaktyczna 

Zabieg, który może zostać przeprowadzony u kobiet genetycznie obciążonych zachorowaniem na raka piersi.  

Mastektomii profilaktycznej może poddać się kobieta:  

• u której wykryto mutację genu BRCA1 i 2 lub CHECK 2,  
• obciążona wywiadem rodzinnym,  
• z potwierdzonymi chorobami rozrostowymi piersi.  

Przykładem może być także kobieta, której mama i babcia chorowały na raka piersi przed 50. rokiem życia.  

Podczas tego zabiegu usuwane są gruczoły piersiowe z jednej lub z obu piersi. Zachowane zostają skóra i brodawka sutkowa.  

Pacjentki z mutacją genów BRCA1 lub 2, które zdecydowały się na zabieg profilaktycznej mastektomii, znacznie zmniejszają ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu. Ryzyko zachorowania po zabiegu wynosi około 2%.  

Po profilaktycznej mastektomii możliwe jest wykonanie rekonstrukcji piersi.  

Mastektomia profilaktyczna – cena 

W Polsce zabieg mastektomii profilaktycznej jest refundowany przez NFZ.  

Rehabilitacja po mastektomii

Kompleksowa terapia po mastektomii powinna obejmować:

• terapię manualną,
• terapię blizny, 
• manualny drenaż limfatyczny,
• ćwiczenia z rosnącym obciążeniem.

Dodatkowo zadaniem terapeuty jest nauczenie pacjentki samodzielnego masażu blizny w domu, automasażu ręki, a w przypadku występowania obrzęku limfatycznego – zalecenie codziennej kompresoterapii.

W skład terapii manualnej po mastektomii wchodzą:

• terapia tkanek miękkich – mięśni i powięzi wokół obszaru operowanego;
• techniki mobilizacji i manipulacji w obrębie stawu ramiennego, stawów barkowo-obojczykowych i mostkowo-obojczykowych. 

Terapia manualna zapobiega powstaniu ograniczeń ruchomości w obrębie ręki po operowanej stronie i zmniejsza ból, który może pojawić się po operacji.

Mastektomia – terapia blizny

Jak w przypadku każdej ingerencji chirurgicznej, tak i po mastektomii praca z blizną pooperacyjną jest niezbędna do jej właściwej przebudowy. Od momentu zakończenia procesu gojenia się blizny (4-6 tygodni po operacji) do pełnego ukształtowania (ok. 2 lata po zabiegu) trwa terapeutyczne okno czasowe umożliwiające manualny wpływ na jej kształt, kolor i ruchomość. Nadmierne napięcie w obrębie blizny może przyczyniać się do powstania dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej i barku, a także ograniczać ruchomość w stawie ramiennym po zajętej stronie. 

Terapia blizny w gabinecie powinna obejmować techniki pośredniego i bezpośredniego jej rozcierania, ugniatania i rozciągania, uzupełnione o pracę domową w postaci codziennego masażu oraz stosowanie maści zmiękczających i rozjaśniających. W pełni wygojona blizna powinna być miękka, elastyczna, jasna i pracować razem ze skórą, bez pociągania za sobą głębiej położonych tkanek.

Przykładowe techniki masażu blizny do wykonania w domu:

• głaskanie – powolne przesuwanie palcami po skórze w kierunku do blizny, dookoła blizny, a także po bliźnie;
• rozcieranie – wykonywanie ruchów okrężnych wokół blizny, na bliźnie i w tkankach położonych pod blizną;
• rozciąganie – przytrzymujemy jeden koniec blizny palcem jednej dłoni, a drugą dłonią przesuwamy po bliźnie w celu jej rozciągnięcia, powtarzamy na obu końcach.

Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa (KTO) po mastektomii

Z zabiegiem mastektomii wiąże się zwykle konieczność usunięcia węzłów chłonnych, co przyczynia się do powstawania obrzęku limfatycznego, czyli zastoju chłonki i białek w obrębie ręki, dołu pachowego i klatki piersiowej. Terapią przeciwobrzękową z wyboru powinien być wykonywany regularnie drenaż limfatyczny, a w przerwach pomiędzy poszczególnymi zabiegami chodzenie w kompresji i codzienny automasaż wspomagający odprowadzanie obrzęku.

Do kompresoterapii wykorzystuje się specjalne sztywne bandaże lub rękawy uciskowe dobrane na miarę. W przypadku przewlekłych obrzęków ważną rolę odgrywa edukacja. Terapia przeciwobrzękowa jest bowiem konieczna do końca życia.

Kinezyterapia po mastektomii

W kinezyterapii nacisk kładzie się na:

• poprawę siły i funkcji ręki, 
• ćwiczenia oddechowe,
• edukację posturalną. 

Aby zapobiec problemom wynikającym z nieprawidłowej postawy i asymetrii ciała, zaleca się przy braku rekonstrukcji piersi jak najszybsze zaprotezowanie, które wpływa pozytywnie na zrównoważenie ciężaru ciała.

Skuteczne, a przy tym przyjemne i odciążające mogą okazać się ćwiczenia w wodzie. Regularna aktywność fizyczna poprzez aktywację pompy mięśniowej wspomaga również odprowadzanie obrzęku limfatycznego. W Polsce opiekę fizjoterapeutyczną nad pacjentkami po mastektomii sprawują Wojewódzkie Centra Onkologii. Mogą one zrzeszać się także w stowarzyszeniach Amazonek, gdzie oprócz rehabilitacji i edukacji uzyskają wsparcie psychologiczne.

Przeczytaj również:
Mikropigmentacja medyczna piersi. Poznaj inne oblicze makijażu permanentnego