7 wskazówek, jak zapobiegać chorobie wieńcowej

1. Zdrowa, prawidłowo zbilansowana dieta 

Kluczowe znaczenie w zapobieganiu chorobie niedokrwiennej serca ma odpowiednia dieta. Zalecane są przede wszystkim posiłki bogate w warzywa, owoce i rośliny strączkowe, wzbogacone o orzechy, ryby i produkty pełnoziarniste. Korzystny efekt przynosi także zastąpienie tłuszczów nasyconych tymi jedno- i wielonienasyconymi. Zmniejszenie ilości stosowanej soli kuchennej powoduje natomiast obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejsza ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego. Według obecnych zaleceń maksymalna ilość spożywanego chlorku sodu w ciągu doby nie powinna przekraczać 5 g, co odpowiada łyżeczce soli kuchennej. 

Przeczytaj również: 
Jak wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe?

2. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, redukcja nadwagi i otyłości

Niezwykle ważne w zapobieganiu chorobie niedokrwiennej serca jest utrzymanie właściwej masy ciała lub utrata nadprogramowych kilogramów. Nadwaga i otyłość istotnie zwiększają bowiem ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych, w tym udarów mózgu i zawałów serca. Przydatnym wskaźnikiem do oceny konieczności utraty masy ciała jest BMI. Wskaźnik ten wylicza się, dzieląc masę ciała wyrażoną w kilogramach przez kwadrat wysokości podany w metrach. Wartości pomiędzy 25 a 29,9 oznaczają nadwagę, natomiast 30 i więcej – otyłość. Bardzo istotne jest regularne monitorowanie masy ciała i wyliczanie BMI. W sytuacji, gdy wskaźnik wskazuje na nadwagę lub otyłość, konieczna jest zmiana nawyków żywieniowych i wdrożenie aktywności fizycznej celem korekty masy ciała i osiągnięcia prawidłowej wagi. 

Przeczytaj również: 
Co i jak jeść, aby schudnąć?
Otyłość – rodzaje, choroby towarzyszące, leczenie

 3. Aktywność fizyczna

Kolejnym bardzo istotnym aspektem jest regularna aktywność fizyczna i duża ilość spontanicznego ruchu w ciągu dnia. Zgodnie z zaleceniami WHO, aby zapobiec rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych, w tym choroby niedokrwiennej serca, powinno się poświęcić na ruch minimum 150 minut tygodniowo, jeśli wykonujemy ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, lub ponad 75 minut, jeśli wykonujemy ćwiczenia intensywne. Do pierwszej grupy ćwiczeń zalicza się np. rekreacyjną jazdę na rowerze i pływanie, jogę oraz szybki marsz. Do drugiej zaś należą bieganie, gra w tenisa czy szybka jazda na rowerze. Regularny ruch powoduje nie tylko obniżenie masy ciała, ale także poprawia krążenie krwi, obniża ciśnienie tętnicze oraz zwiększa wrażliwość tkanek organizmu na insulinę, redukując zjawisko insulinooporności. 

Przeczytaj również: 
Codzienne ćwiczenia wzmocnią Twoją odporność!

 4. Utrzymanie prawidłowych wartości glikemii oraz skuteczne leczenie cukrzycy

Cukrzyca typu 2 to choroba silnie związana z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, niską aktywnością fizyczną, siedzącym trybem życia oraz zbyt wysoką masą ciała. U jej podstaw leży zjawisko tzw. insulinooporności, czyli zmniejszenia wrażliwości mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz innych tkanek organizmu na insulinę. Długofalowo zbyt wysokie wartości glikemii prowadzą do przyspieszonego rozwoju miażdżycy, a co za tym idzie zwężeń w naczyniach, w tym w obrębie naczyń wieńcowych. Niezwykle istotne jest zatem regularne monitorowanie wartości glikemii na czczo i wczesne wykrycie jej nieprawidłowych wartości mogących świadczyć o cukrzycy lub stanie przedcukrzycowym oraz wczesne wdrożenie skutecznej terapii. Leczenie farmakologiczne musi być jednak uzupełnione zmianami w stylu życia, wprowadzeniem ubogokalorycznej, prawidłowo zbilansowanej diety oraz redukcją zbyt wysokiej masy ciała. Działania te mają bowiem na celu zmniejszenie insulinooporności, odpowiedzialnej za nieprawidłowy metabolizm glukozy w organizmie. 

Przeczytaj również:
Insulinooporność – prosta droga do cukrzycy
Cukrzyca – rodzaje, objawy, leczenie

5. Rezygnacja z palenia papierosów

Palenie papierosów jest odpowiedzialne za wiele chorób, m.in.  

• nowotwory płuc i górnych dróg oddechowych,  
• POChP, chorobę zakrzepowo-zatorową, 
• choroby układu krążenia, w tym niedokrwienie kończyn, miażdżycę i chorobę niedokrwienną serca.  

Palenie papierosów powoduje tworzenie i wzrost blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, sprzyja zakrzepicy, uszkadza śródbłonek naczyniowy oraz wywołuje stan zapalny w obrębie naczyń. Zawarte w papierosach substancje takie jak nikotyna, tlenek węgla oraz gazy oksydacyjne mają udowodnione działanie w prowokowaniu ostrych stanów sercowo-naczyniowych.  

Rezygnacja z palenia tytoniu bywa niezwykle trudna, szczególnie jeśli uzależnienie trwa od wielu lat. Zdarza się, że silna wola okazuje się niewystarczającą bronią w walce z nałogiem. Z pomocą przychodzą wówczas psychologowie i psychoterapeuci oraz lekarze, którzy wskażą rozwiązania farmakologiczne pomagające uporać się z problemem. 

Przeczytaj również: 
Jak nikotyna i dym papierosowy wpływają na nasz organizm?

6. Redukcja nadciśnienia

Mianem nadciśnienia tętniczego określa się wartości ciśnienia skurczowego >140 mmHg i/lub rozkurczowego >90 mmHg. Ciśnieniem optymalnym jest natomiast ciśnienie skurczowe <120 mmHg i rozkurczowe <80 mmHg.  

Wysokie ciśnienie tętnicze jest udowodnionym czynnikiem zwiększonego ryzyka występowania incydentów sercowo-naczyniowych.  

Niezwykle istotne jest zatem jego regularne monitorowanie oraz redukcja w przypadku nieprawidłowych wartości. Leczenie nadciśnienia tętniczego obejmuje nie tylko leczenie farmakologiczne, ale przede wszystkim zmianę nawyków i stylu życia. Na obniżenie ciśnienia tętniczego wpływ mają takie czynniki jak: 

• redukcja masy ciała,  
• wprowadzenie diety śródziemnomorskiej,  
• zmniejszenie spożycia sodu do <5g soli kuchennej w ciągu doby,  
• ograniczenie spożycia alkoholu,  
• rezygnacja z palenia tytoniu, 
• regularna aktywność fizyczna.  

Szacuje się, że zmniejszenie masy ciała o 1 kg u osób z nadwagą może obniżyć ciśnienie o 1 mmHg, regularna aerobowa aktywność fizyczna o 5-8 mmHg, a rezygnacja ze spożywania alkoholu o ok. 4 mmHg.  

U części chorych sama modyfikacja stylu życia może doprowadzić do wyrównania wartości ciśnienia tętniczego. W niektórych przypadkach wdrożenie leczenia farmakologicznego obok środków niefarmakologicznych może być jednak konieczne od razu po zdiagnozowaniu nadciśnienia, szczególnie gdy istnieją dodatkowe czynniki ryzyka lub wartości ciśnienia znacząco przekraczają normę. 

Przeczytaj również:  
Nadciśnienie tętnicze – przyczyny, przebieg i leczenie

7. Profilaktyka farmakologiczna – statyny i kwas acetylosalicylowy

Statyny to obecnie jedne z najskuteczniejszych i najpowszechniej stosowanych leków obniżających poziom cholesterolu we krwi. Ich stosowanie zmniejsza ryzyko występowania chorób spowodowanych miażdżycą, w tym także choroby niedokrwiennej serca. Ich regularne zażywanie powoduje obniżenie wartości LDL, czyli tzw. złego cholesterolu. Dzięki temu mają silnie udowodnione działanie w obniżaniu ryzyka zgonu spowodowanego chorobami sercowo-naczyniowymi, w tym udarów mózgu i zawałów serca. 

Aspiryna jest lekiem z grupy tzw. leków przeciwpłytkowych, których zadaniem jest zapobieganie zakrzepom w tętnicach, powstających na skutek agregacji płytek krwi w miejscu niestabilnej blaszki miażdżycowej.  W przypadku wysokiego ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca lub udaru mózgu, przy braku przeciwwskazań do jej stosowania, lekarz może zaordynować regularne przyjmowanie 75-150 mg aspiryny. Chorym nietolerującym lub uczulonym na kwas acetylosalicylowy zaleca się inny lek przeciwpłytkowy – klopidogrel. Tego typu leczenie stosuje się przede wszystkim w profilaktyce wtórnej, czyli u chorych już obciążonych chorobami układu krążenia, po przebytym zawale lub udarze niedokrwiennym mózgu. 

Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia i wprowadzeniu prawidłowych nawyków. Właściwy styl żywienia, regularna aktywność fizyczna oraz rezygnacja z używek to najistotniejsze czynniki pozwalające zapobiec nie tylko chorobie wieńcowej i zawałom mięśnia sercowego, ale również udarom mózgu, cukrzycy, nadciśnieniu tętniczemu czy miażdżycy kończyn dolnych. 

Źródła: 

1. Coronary Artery Disease Prevention; Manjari Regmi; Marco A. Siccardi. 
2. Interna Szczeklika 2019; Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; wyd. 10; Kraków 2019. 
3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity.