Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie

Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny 

Do najczęstszych przyczyn (80%) przewlekłego zapalenia trzustki należy nadmierne spożywanie alkoholu oraz palenie tytoniu, szczególnie wśród mężczyzn. U kobiet przeważają czynniki idiopatyczne (o nieznanym podłożu). 

U większości pacjentów PZT jest o etiologii mieszanej – istnieje więcej niż jedna przyczyna choroby. Rozróżnia się przyczyny: 

• toksyczno-metaboliczne: alkohol, palenie tytoniu, hipertrójglicerydemia, hiperkalcemia, przewlekła choroba nerek, cukrzyca; 
• genetyczne: dziedziczne predyspozycje do PZT;  
• autoimmunologiczne: PZT związane z inną chorobą autoimmunologiczną (zespół Sjogrena, nieswoiste choroby zapalne jelit) lub izolowane autoimmunologiczne przewlekłe zapalenie trzustki; 
• nawracające ostre zapalenie trzustki; 
• uszkodzenia i obstrukcje przewodu trzustkowego: guzy, zwłóknienia, kamienie przewodowe; 
• idiopatyczne: brak uchwytnej przyczyny.  

Przewlekłe zapalenie trzustki – objawy 

Najczęstszym, aczkolwiek niecharakterystycznym dla PZT objawem jest ból brzucha. Zwykle umiejscowiony jest w nadbrzuszu (górnym środkowym kwadrancie brzucha, pomiędzy łukami żebrowymi). Ból pojawia się najczęściej po posiłku, o największym nasileniu 15-30 minut po zjedzeniu i trwa od kilku godzin do kilku dni. Ma charakter nawracający, może częściowo ustępować po przybraniu pozycji siedzącej lub przy pochylaniu się do przodu. Może promieniować do kręgosłupa i występować razem ze wzdęciami, nudnościami i wymiotami. Dolegliwości bólowe mogą charakteryzować się różnym nasileniem i długością, w zależności od fazy choroby. Na wczesnym etapie może być dyskretny, nasilając się wraz z długością trwania stanu zapalnego.  

Epizodom bólowym mogą towarzyszyć okresowe, przemijające żółtaczki. Jest to spowodowane mechanicznym uciskiem zmienionej chorobowo trzustki na przewody trzustkowe w obrębie głowy trzustki. 

U chorych mogą pojawić się biegunki tłuszczowe, czyli luźne stolce o tłustej, mazistej konsystencji utrudniającej spłukiwanie i cuchnącym zapachu. Ten objaw wynika z zaburzenia wchłaniania tłuszczów z przewodu pokarmowego, spowodowanego upośledzeniem zewnątrzwydzielniczej czynności trzustki – zmniejszenia aktywności lipazy rozkładającej trójglicerydy. Chorzy mogą mieć niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) i witaminy B12, jednak zwykle bez objawów klinicznych. 

W zaawansowanym stadium choroby w wyniku uszkodzenia miąższu trzustki i utraty funkcji wewnątrzwydzielniczej (uwalnianie insuliny i glukagonu) może dojść do rozwoju wtórnej cukrzycy, klasyfikowanej jako cukrzyca typu 3C. Cukrzyca towarzysząca PZT zwykle jest insulinozależna, jednak różni się od cukrzycy typu 1 większym ryzykiem wystąpienia hipoglikemii.  

Przewlekłe zapalenie trzustki – leczenie 

Podstawowymi obowiązkowymi zaleceniami w leczeniu PZT są: 

• całkowita abstynencja! 
• zaprzestanie palenia tytoniu, 
• dieta trzustkowa – składa się z 5-7 małych, bogatobiałkowych posiłków dziennie, o łącznej kaloryczności 2500-3000 kcal/dobę, z ograniczoną zawartością tłuszczu (nie więcej niż 60g/dobę). 

Powyższe czynności, uzupełnione substytucją enzymów trzustkowych, przyczyniają się do złagodzenia dolegliwości bólowych. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe i spazmolityczne. Suplementowane są także witaminy A, D, E, K i B12. 

W przypadku uciążliwych dolegliwości nieustępujących po leczeniu objawowym i uzupełniającym jest możliwość leczenia inwazyjnego – endoskopowego lub chirurgicznego. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) umożliwia poszerzenie miejsca zwężenia przewodu trzustkowego lub usunięcie złogów. Zaawansowane, oporne na leczenie PZT po nieskutecznej próbie leczenia endoskopowego może wymagać chirurgicznego usunięcia trzustki (pankreatektomia). 

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki może trwać przez całe życie chorego z różną skutecznością. Najlepszym działaniem profilaktycznym pozwalającym na uniknięcie zachorowania na PZT jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia tytoniu.  

Przeczytaj również: 
Ostre zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie

Źródła: 

• Pham A, Forsmark C. Chronic pancreatitis: review and update of etiology, risk factors, and management. F1000Res. 2018;7:F1000 Faculty Rev-607. Published 2018 May 17. doi:10.12688/f1000research.12852.1 
• Dąbrowski, A., Jurkowska, G.,  Wereszczyńska-Siemiątkowska, U. (2017). Choroby trzustki.  W: Szczeklik, A., & Gajewski, P. (2018). Interna Szczeklika 2018. Kraków: Medycyna Praktyczna.