Z czym może wiązać się podwyższony poziom kortyzolu we krwi i jak go obniżyć?

Rola kortyzolu 

Kortyzol jest hormonem z grupy glikokortykosteroidów produkowanym przez korę nadnerczy. W stanach nadmiernego stresu kortyzol jest uwalniany, aby pobudzić organizm do szybkiego działania. Wzrost stężenia tego hormonu we krwi prowadzi do wzrostu poziomu glukozy, przyspieszenia rytmu serca, a także zwężenia naczyń krwionośnych, co w konsekwencji powoduje podwyższenie ciśnienia. Kortyzol działa również przeciwzapalnie, a także zatrzymuje sód w organizmie. Ponadto hormon ten uwalnia wapń z kości, dzięki czemu możliwy jest prawidłowy skurcz mięśni szkieletowych.  

W nagłej sytuacji zagrożenia wszystkie te elementy mają za zadanie szybko przygotować organizm do podjęcia jakiegoś działania bądź ucieczki.  

Natomiast w długotrwałej perspektywie przedłużający się stres, a w konsekwencji przewlekły nadmiar kortyzolu, będzie działał destrukcyjnie na organizm.  

Z czego wynika podwyższony poziom kortyzolu? 

Przyczyn podwyższonego stężenia kortyzolu może być kilka. Są to np.: 

• schorzenia, takie jak zespół lub choroba Cushinga;  
• nadmiar kofeiny;  
• niedobór snu;  
• toczące się infekcje wirusowe.  

Jedną z najczęstszych przyczyn nadmiaru kortyzolu jest jednak trauma i długotrwały stres. 

Przewlekłe konsekwencje podwyższonego poziomu kortyzolu 

W dłuższej perspektywie wysoki poziom kortyzolu może być przyczyną przewlekłego nadciśnienia tętniczego krwi. Nadciśnienie tętnicze jest schorzeniem, które może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych. Choroba ta może mieć charakter stały i napadowy. W jej przebiegu mogą współwystępować tachykardia (kołatanie serca) oraz bóle i zawroty głowy. Często można także zaobserwować znużenie i wyczerpanie.  

Kortyzol wykazuje chwilowe działanie immunosupresyjne, jednak jego wysoki poziom utrzymujący się przez dłuższy czas może doprowadzić do znacznego spadku odporności organizmu. W sytuacji, gdy odporność mocno spada, organizm jest bardziej narażony na wszelkie, nawet drobne infekcje, które mogą nieść za sobą wiele skutków ubocznych.  

Kortyzol powoduje również zatrzymanie sodu w organizmie, co skutkuje tworzeniem się obrzęków.  

Wysoki poziom kortyzolu jest także odpowiedzialny za przyrost masy ciała. Sytuacje stresowe często wzmagają apetyt, co może prowadzić do nadmiernego przyjmowania kalorii, a w konsekwencji rozwoju tkanki tłuszczowej. W skrajnych przypadkach u przewlekle zestresowanej osoby może rozwinąć się zespół metaboliczny oraz insulinooporność. 

Ponadto długotrwale podniesiony poziom kortyzolu wpływa na układ nerwowy, prowadząc do wystąpienia parestezji (niewłaściwego odczuwania bodźców), zaburzeń widzenia, drgawek, uczucia niepokoju oraz zwiększonej agresji. Symptomy te najczęściej dotyczą osób, którym towarzyszy nadmierny i długotrwały stres. 

Innymi ważnymi aspektami przewlekłego nadmiaru kortyzolu są utrata białek mięśniowych na potrzeby wytwarzania glukozy w procesie glukoneogenezy oraz utrata wapnia z kości służąca do pobudzenia mięśni. W konsekwencji wpływa to negatywnie na aparat ruchu – mięśnie zmniejszają się i tracą siłę, a w kościach powstają ubytki mogące prowadzić do rozwoju osteoporozy. 

Jak obniżyć poziom kortyzolu we krwi? 

W pierwszej kolejności należy udać się do lekarza i znaleźć przyczynę podwyższonego stężenia tego hormonu. Lekarz wdroży odpowiednie leczenie lub zleci dodatkowe badania. Leczenie objawowe może polegać na podawaniu preparatów wapnia, potasu, magnezu, a także dostarczaniu glukozy i aminokwasów w celu odbudowy ubytków mięśniowych. 

Jeżeli wysoki poziom kortyzolu związany jest ze stresem, warto wprowadzić kilka zmian w naszym trybie życia, aby zredukować nadmierne napięcie. Co zrobić, aby zredukować nadmiar stresu? Przede wszystkim ważne jest to, aby wykonywać czynności, które sprawiają nam radość i dają poczucie szczęścia. Gdy czujemy napięcie, hormon stresu uwalnia się w nadmiarze. Z kolei gdy odczuwamy przyjemność, wydzielają się serotonina i dopamina, czyli „hormony szczęścia”. Wzrost ich stężenia we krwi sprawia, że kortyzol nie wydziela się w aż tak dużych ilościach.  

Warto poświęcić także więcej czasu na odpoczynek, relaks i spełnienie zawodowe. Nadmierny stres można zredukować poprzez muzykę, taniec, masaż czy po prostu śmiech. Angażowanie się w aktywność fizyczną również wiąże się z lepszym nastrojem i obniżeniem stresu. Warto wypróbować jogę, która pozwala się wyciszyć, skupić na możliwościach ciała, a dodatkowo jest świetną formą aktywności na co dzień. Medytacja również może być pomocna w redukcji nadmiernego napięcia. Medytacja i trening uważności mogą skutkować niewielką lub umiarkowaną redukcją wielu negatywnych skutków stresu psychicznego. Należy jednak pamiętać o tym, aby przy długotrwale utrzymującym się stresie, który uniemożliwia czerpanie radości z życia, zwrócić się o pomoc do specjalisty. Może on przepisać odpowiednio dopasowane leki lub skierować na psychoterapię. 

Kortyzol jest hormonem niezbędnym do życia, jednak jego nadmiar może źle wpływać na kondycję całego organizmu. Często wysoki poziom tego hormonu spowodowany jest nadmiernym stresem i obciążeniem psychicznym. Warto zadbać o to, by na co dzień redukować sytuacje stresowe, a w przypadku nadmiernego stężenia kortyzolu we krwi udać się do lekarza.  

Przeczytaj również:
Zioła na stres – sposoby na łagodzenie nerwów