Energetyki a zdrowie. Jak wpływają na organizm?

Czym są napoje energetyczne? 

Napoje energetyczne, a właściwie napoje energetyzujące to produkty spożywcze, które według producentów mają dostarczać dodatkowej porcji energii. Ich potoczna nazwa to energetyki.  

Napoje energetyczne mają zwiększyć wytrzymałość i aktywność psychoruchową, poprawić koncentrację i zmniejszyć objawy zmęczenia. Za takie działanie odpowiada duża zawartość węglowodanów i obecność substancji aktywnych, np. kofeiny. 

Czy energetyki są zdrowe? 

Ze względu na wysoką zawartość składników aktywnych regularne spożywanie energetyków może być szkodliwe dla naszego zdrowia.

Głównym składnikiem napojów energetycznych jest cukier.  

W jednej puszce o objętości 250 ml znajduje się średnio 25 g cukru.  

Nadmierne spożycie cukru przyczynia się do rozwoju otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu sercowo-naczyniowego.  

Oprócz węglowodanów w napojach energetycznych znajdziemy: 

• kofeinę,  
• taurynę,  
• guaranę,  
• glukuronolakton,  
• L-karnitynę,  
• inozytol,  
• dodatek witamin z grupy B. 

Kofeina 

Kofeina jest głównym składnikiem znajdującym się w kawie. Jedna filiżanka kawy dostarcza około 50 mg kofeiny.  

W napoju energetycznym o objętości 250 ml znajduje się 80-120 mg kofeiny.  

Kofeina jest substancją, którą ciężko przedawkować. Dopiero ilość w granicach 500 mg może wywołać objawy zatrucia. Pamiętajmy jednak, że w napojach energetycznych znajduje się często guarana, która jest źródłem kofeiny. W związku z tym jej zawartość w jednej puszce może sięgać nawet 300 mg.  

Kofeina wywołuje: 

• wzrost ciśnienia krwi spowodowany skurczem naczyń krwionośnych i przyspieszeniem akcji serca; 
• zwiększenie kwasowości żołądka; 
• wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi; 
• działanie moczopędne; 
• zwiększenie aktywności psychicznej mózgu, która może objawiać się podenerwowaniem; 
• zwiększenie wydzielania hormonów nadnerczy, co powoduje wzrost poziomu glukozy w organizmie. 

Guarana 

Producenci napojów energetycznych dodają guaranę do swoich produktów, aby podnieść w nich zawartość kofeiny.  

Szacuje się, że 1 g guarany zawiera 40 mg kofeiny.  

Oprócz kofeiny guarana zawiera także jej dwie pochodne – teobrominę i teofilinę. Producenci nie zamieszczają informacji, ile miligramów kofeiny zawiera obecna w napoju guarana. 

Tauryna 

Tauryna jest związkiem chemicznym, który pełni kilka ważnych funkcji w naszym organizmie.  

Odpowiada za: 

• metabolizm kwasów żółciowych; 
• regulację osmotyczną,  
• stabilizację błon komórkowych; 
• prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, mięśniowego i centralnego układu nerwowego. 

Stosowana w zwiększonych dawkach może wywoływać encefalopatię, zaburzać ciśnienie w naczyniach mózgowych oraz negatywnie wpływać na funkcjonowanie błon komórek układu nerwowego.  

Glukuronolakton 

Jest to naturalny związek chemiczny z grupy węglowodanów. Możemy go znaleźć w wielu produktach spożywczych, np. jabłkach, grejpfrutach, rzodkiewkach czy kapuście. W organizmie bierze udział w procesach usuwania zbędnych produktów przemiany materii. Związek ten zmniejsza ryzyko występowania kamieni żółciowych.  

Mimo wielu korzystnych działań substancja ta w nadmiarze może szkodzić, dlatego nie jest zalecana do codziennego spożywania w napojach energetycznych. 

Dlaczego energetyki są tak popularne? 

Napoje energetyczne są reklamowane jako środek dodający energii, polepszający koncentrację i zwiększający wydolność organizmu. Według badań spożywanie napojów energetyzujących przyczynia się do wyrzutu adrenaliny i dopaminy. Faktycznie działają one stymulująco na organizm, ale efekt ten utrzymuje się tylko przez około godzinę. Po tym czasie spada stężenie glukozy, obniża się stężenie adrenaliny i dopaminy, przez co obserwujemy znaczące obniżenie energii.

Napoje energetyczne – skutki uboczne 

Nadmierne spożywanie napojów energetycznych wiąże się z negatywnym wpływem na nasze zdrowie.  

Do skutków ubocznych związanych ze stosowaniem napojów energetycznych zaliczamy: 

• podniesienie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, 
• zwiększenie pobudliwości, bóle i zawroty głowy,  
• bezsenność i pogorszenie jakości snu, 
• bóle żołądka, zgagę, 
• wzrost masy ciała, rozwój insulinooporności, 
• uszkodzenie szkliwa zębów, 
• rozwój chorób sercowo-naczyniowych, w tym wzrost ryzyka udaru lub zawału serca. 

Od ilu lat można pić energetyki? 

Zgodnie z nowelizacją Ustawy o zdrowiu publicznym wprowadzono ograniczenia w dostępie do napojów energetycznych, które zawierają kofeinę i taurynę.  

Zgodnie z ustawą energetyki nie będą dostępne dla dzieci i młodzieży. Mogą je kupić osoby powyżej 18. roku życia.  

Dodatkowo napoje energetyczne nie będą dostępne na terenie placówek oświatowych i w automatach.  

Według raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego 2,1% dzieci w wieku 3-9 lat spożywa napoje energetyczne. W grupie wiekowej 10-17 lat ten odsetek jest jeszcze większy (około 36% chłopców i 27% dziewcząt).  

Specjaliści ostrzegają, że spożywanie napojów energetycznych w tak młodym wieku może prowadzić do powikłań sercowo-naczyniowych.  

Napoje energetyczne powodują wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca i spadek mózgowego przepływu krwi spowodowany spożywaniem nadmiernej ilości kofeiny. Przyjmowanie tauryny w nadmiarze również może prowadzić do zaburzeń pracy serca, co jest związane ze zmianą uwalniania wapnia przez ten związek. Dodatkowo spożywanie napojów energetycznych przez dzieci i młodzież prowadzi do otyłości, zaburzeń snu, trudności z koncentracją i stanu podenerwowania.

Napoje energetyczne a napoje izotoniczne 

Zdarza się, że napoje energetyczne są porównywane do napojów izotonicznych. Są to jednak różne grupy produktów.  

Napoje izotoniczne mają w składzie elektrolity i glukozę oraz są pozbawione kofeiny i tauryny. Możemy je zastosować, aby nawodnić organizm, np. po wysiłku fizycznym czy podczas wysokich temperatur latem. Napoje izotoniczne mogą spożywać zarówno dorośli, jak i dzieci. Nie wywołują efektu pobudzenia, ale dzięki nawodnieniu organizmu mogą wpłynąć na lepszą koncentrację i wytrzymałość.  

Przeczytaj również:
Substytuty kawy. Których warto spróbować?