Badanie ALT i AST – kiedy wykonać próby wątrobowe?

Aminotransferazy – niezwykle ważne enzymy 

Aminotransferazy alaninowa (ALT) i asparaginianowa (AST) są enzymami. Enzymy to substancje chemiczne, które katalizują przebieg reakcji chemicznych, obniżając ich energię aktywacji. Do przeprowadzenia reakcji potrzebne są substraty – substancje początkowe, które mają ulec przekształceniu w produkty, czyli substancje końcowe. Rolą enzymu jest przyspieszenie przebiegu przemiany, która niekiedy bez jego pomocy zachodziłaby nawet milion razy wolniej. Obecne w ludzkim organizmie enzymy są substancjami wysoce specyficznymi dla konkretnych substratów i reakcji. Oznacza to, że ich obecność i działanie warunkuje zachodzenie konkretnych reakcji oraz sprawne dostarczanie produktów istotnych metabolicznie. 

Badanie ALT 

Aminotransferaza alaninowa (ALT lub AlAT) to enzym znajdujący się wyłącznie w cytoplazmie komórek. Jest on również względnie swoisty dla komórek wątroby – hepatocytów. 

Badanie AST 

Aminotransferaza asparaginianowa (AST lub AspAT) znajduje się zarówno w cytoplazmie komórek, jak i w ich mitochondriach. Występuje w: 

• hepatocytach, 
• komórkach mięśnia serca, 
• komórkach mięśni szkieletowych, 
• komórkach nerek, 
• komórkach mózgu, 
• czerwonych krwinkach (erytrocytach). 

Z tego powodu podwyższenie jego aktywności we krwi jest mniej specyficzne dla patologii wątroby. 

Badanie ALT i AST potocznie określa się jako próby wątrobowe.

Badanie ALT i AST – kiedy wykonać? 

Oznaczenie transaminaz zwykle zlecane jest w sytuacjach podejrzenia uszkodzenia wątroby, między innymi u osób nadużywających alkoholu, w zatruciach substancjami chemicznymi, np. paracetamolem lub biologicznymi, takimi jak toksyny niektórych grzybów. Ich monitorowanie wskazane jest również w przypadku przewlekłego stosowania wielu leków: immunosupresyjnych, przeciwbólowych czy obniżających poziom cholesterolu. Użyteczne są w diagnostyce i obserwacji przebiegu choroby u pacjentów zakażonych wirusami hepatotropowymi, zwykle wirusami zapalenia wątroby typu A, B lub C. 

Próby wątrobowe – co wykrywają? 

Oznaczenia aktywności aminotransferaz są wykorzystywane w praktyce klinicznej głównie jako narzędzie diagnostyki i monitorowania rozmaitych chorób wątroby: 

• ostrych i przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby, 
• alkoholowych chorób wątroby, 
• autoimmunologicznych chorób wątroby, 
• toksycznych uszkodzeń wątroby, 
• chorób metabolicznych powodujących uszkodzenie wątroby, 
• chorób naczyniowych i nowotworowych wątroby, 
• ostrej niewydolności wątroby. 

Warto jednak wiedzieć, że aktywność enzymów może wzrastać również w stanach niezwiązanych z tym narządem: 

• uszkodzeniach mięśni (miopatiach), 
• niedoczynności tarczycy, 
• stanach nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych (hemolizie), 
• po intensywnym wysiłku fizycznym. 

Próby wątrobowe – normy 

Norma stężenia obu transaminaz może się nieznacznie różnić, zależnie od stosowanej przez laboratorium metody, dlatego zawsze należy zwracać uwagę na zakres wartości prawidłowych podawanych przez laboratorium. Ogólnie za prawidłową uznaje się aktywność obu enzymów poniżej 40 IU/l. Interpretację wartości przekraczających tę granicę należy pozostawić doświadczonemu lekarzowi, ponieważ zależnie od ich stopnia, wzajemnej relacji stężeń obu enzymów, innych wyników oraz objawów towarzyszących może on wstępnie wnioskować o możliwych przyczynach i kierować chorego na dalszą diagnostykę. 

Próby wątrobowe – cena 

Oznaczenie transaminaz to badanie, którego wykonanie w przypadku stwierdzenia wskazań może zlecić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Wykonywane jest również w ramach medycyny pracy. Istnieje także możliwość wykonania badań w komercyjnym laboratorium. Cena dla pacjenta zwykle mieści się w przedziale od 10 do 15 złotych za oznaczenie aktywności jednego enzymu. 

Aminotransferazy to enzymy przydatne w codziennej praktyce lekarskiej. Są one narzędziem czułym, jednak niewykazującym dużej swoistości. Należy pamiętać, że ocenie nie powinien podlegać jedynie wynik oznaczenia, a całościowy obraz kliniczny, a także wyniki innych badań laboratoryjnych i obrazowych. Nieprawidłowy wynik pojedynczego testu nie świadczy o chorobie. 

Źródło: 

Juszczyk J., Aminotransferazy, Interna Szczeklika 2018, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków.