Matcha – najzdrowsza herbata na świecie?

Tajniki produkcji matchy 

Matcha powstaje z liści herbaty chińskiej (Camellia sinensi), jednak jej produkcja znacznie różni się od wytwarzania zwykłej zielonej herbaty. Podczas uprawy rośliny zostają osłonięte przed działaniem słońca za pomocą słomianych mat lub plandek na 14 do 28 dni przed zbiorem. W czasie procesu zacienienia herbata spowalnia wzrost, kumulując w sobie wartości odżywcze. Niedostatek promieni słonecznych wzmaga produkcję cennego chlorofilu, a także zapobiega przekształcaniu się L-teaniny w katechiny odpowiedzialne za gorzki posmak. Dzięki temu matcha uzyskuje słodki, łagodny smak. W porównaniu do zwykłej zielonej herbaty matcha zawiera więcej pobudzającej kofeiny oraz większą ilość aminokwasów, które nadają jej charakterystyczny smak umami. Podczas zbioru liście dzieli się na kategorie jakościowe – najmniejsze listki z czubka pędu trafiają do najwyższej klasy herbat, natomiast dolne liście do zwykłej herbaty. Następnie surowiec poddaje się działaniu pary wodnej, aby zachować świeży, zielony kolor, aromat i wartości odżywcze. Kolejnym etapem jest suszenie liści gorącym powietrzem. Ostatnim krokiem do uzyskania machy jest powolne mielenie w granitowych lub kamiennych żarnach do uzyskania pudrowej konsystencji (wielkość ziaren mieści się w zakresie 5-15 μm). 

Matcha to bardzo drobno zmielony, intensywnie zielony proszek. Nasycenie koloru świadczy o jakości produktu. Ponieważ matcha łatwo się utlenia, tracąc cenne właściwości, powinno się ją przechowywać w lodówce w szczelnie zamkniętym opakowaniu, które nie przepuszcza światła. 

Matcha – właściwości 

Właściwości antyoksydacyjne  

Wolne rodniki uszkadzają nasze tkanki, przyczyniając się do rozwoju chorób i przyspieszając procesy starzenia organizmu. Nie sposób się przed nimi uchronić, ponieważ naturalnie występują w naszym organizmie, a na ich ilość wpływa m.in. stres, zła dieta czy zanieczyszczenie środowiska. Z pomocą przychodzi żywność zawierająca polifenole, które mają zdolność neutralizacji reaktywnych form tlenu. Znajdujący się w matchy galusan epigallokatechiny (w skrócie EGCG) jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy występujących w przyrodzie.  

Wypicie jednej filiżanki matchy powoduje porównywalny efekt antyoksydacyjny do spożycia 10 filiżanek zwykłej zielonej herbaty. 

Hamowanie rozwoju nowotworów 

W wielu badaniach wykazano antynowotworowe właściwości katechin. Galusan epigallokatechiny zmienia metabolizm komórek nowotworowych poprzez hamowanie aktywności dehydrogenazy mleczanowej – enzymu biorącego udział w ich wzroście. Picie zielonej herbaty znacznie obniża ryzyko wystąpienia m.in. raka prostaty, żołądka, jelita grubego czy przełyku. 

Działanie uspokajające  

Matcha zawiera czterokrotnie większą ilość L-teaniny niż zwykła zielona herbata, dzięki czemu jej wpływ na nasze samopoczucie jest silniejszy. To właśnie ten aminokwas odpowiada za pobudzanie fal alfa w mózgu. Efektem takiego działania jest stan odprężenia i spokoju oraz redukcja stresu. 

Zwiększenie energii 

Ze względu na obecność kofeiny wypicie machy powoduje stopniowy przypływ energii. Jednak w odróżnieniu od tradycyjnej kawy działanie pobudzające utrzymuje się dłużej, a niepożądane skutki uboczne spożywania kofeiny takie jak wzrost ciśnienia, nadpobudliwość czy nerwowość zostają zniwelowane dzięki obecności L-teaniny. 

Dobroczynny wpływ na układ nerwowy 

L-teanina pomaga w utrzymaniu prawidłowego stężenia dopaminy i serotoniny w organizmie. Serotonina to neuroprzekaźnik wpływający m.in. na nasze samopoczucie, proces zasypiania czy apetyt. Niedobór serotoniny może prowadzić do bezsenności i depresji. Dopamina syntetyzowana jest w mózgu i odpowiada za szereg procesów w naszym organizmie, np. koordynację ruchową, wydzielanie hormonów, poziom motywacji i energii oraz samopoczucie. Stąd też regularne picie herbaty matcha wpływa na poprawę nastroju, poziomu aktywności, zdolność do nauki i kreatywnego myślenia. 

Wspomaganie odchudzania 

Matcha jest polecana jako suplement diety dla osób będących na diecie redukcyjnej, ponieważ przyspiesza metabolizm i ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej. Badania wykazały, że osoby pijące ekstrakt z zielonej herbaty osiągały dwukrotnie lepsze wyniki w redukcji masy ciała w porównaniu do grupy kontrolnej. Matcha wykazuje również zdolność obniżania stężenia glukozy we krwi i redukuje poziom trójglicerydów, zapobiegając rozwojowi zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca, hipercholesterolemia czy nadciśnienie. 

Ochrona przed chorobami sercowo-naczyniowymi 

Jak pokazują liczne badania, u osób regularnie pijących matchę występuje znacznie niższe ryzyko śmierci spowodowanej chorobami układu sercowo-naczyniowego. Okazuje się, że katechiny zielonej herbaty, których w matchy jest najwięcej, działają nie tylko antyoksydacyjnie, ale też przeciwzakrzepowo i przeciwzapalnie. Ponadto japońscy naukowcy udowodnili, że galusan epigallokatechiny bierze udział w regeneracji elastyny – białka odpowiadającego za elastyczność tętnic. 

Wsparcie układu odpornościowego 

Katechiny zawarte w herbacie matcha nie tylko niwelują wolne rodniki, ale mają także działanie antywirusowe i antybakteryjne. Oprócz tego bogactwo witamin (wit. A, C, E) i minerałów (potas, wapń, żelazo, cynk) działa na organizm odżywczo i dzięki uzupełnianiu niedoborów wspiera funkcjonowanie układu immunologicznego. 

Matcha na silne mięśnie i kości 

Podczas badania, które objęło 150 kobiet po menopauzie, wykazano, że picie 1-2 filiżanek matchy dziennie przyniosło poprawę gęstości tkanki kostnej, działało przeciwzapalnie i zwiększało siłę mięśniową. Matcha chroni przed złamaniami i zapobiega rozwojowi osteoporozy. 

Matcha – przeciwwskazania 

Mimo tak wielu zalet picie nadmiernej ilości herbaty matcha nie jest wskazane.  

W liściach matcha kumuluje się ołów z otoczenia, którego ilość jest około 30-krotnie większa niż w zwykłej herbacie.  

Ograniczenie się do picia jednej filiżanki naparu dziennie da nam wiele korzyści i pozwoli uniknąć niepożądanych efektów. 

Tak jak inne rodzaje zielonej herbaty zawierające katechiny, matcha może zaburzać wchłanianie żelaza z żywności. Osoby cierpiące na anemię z niedoboru żelaza powinny zachować odstęp między spożyciem posiłku a wypiciem filiżanki matcha. Kobiety w ciąży powinny ograniczyć jej spożycie ze względu na wysoką zawartość kofeiny, która w nadmiarze może powodować poronienia, a także gorsze wchłanianie kwasu foliowego niezbędnego do prawidłowego rozwoju cewy nerwowej płodu. Nie zaleca się picia zielonych herbat na pusty żołądek oraz popijania nimi przyjmowanych leków. Przeciwwskazaniem do picia matchy jest także niewydolność wątroby. 

Matcha – przygotowanie naparu 

W japońskiej tradycji przygotowanie naparu z matchy ma ceremonialny charakter, trwający nawet godzinę. Do zaparzania używane są specjalne miseczki (Chawan), łyżeczki bambusowe (Chasaku) oraz bambusowa miotełka (Chasen). Zagotowaną wodę schładza się do 80°C. Łyżeczką odmierza się odpowiednią ilość herbaty, a miotełka służy do dokładnego wymieszania proszku z wodą aż do powstania gęstej zielonej piany. 

W domowym zaciszu możemy wyjść poza ten schemat i do przygotowania wywaru użyć zwykłego kubka i elektrycznego spieniacza do mleka. Do kubka wsypujemy 1 łyżeczkę machy, zalewamy do połowy wodą o temperaturze ok. 80°C i starannie mieszamy spieniaczem. Po uzyskaniu odpowiedniej konsystencji możemy dolać więcej wody, w zależności od tego, jak mocny ma być napar. 

Inne zastosowania matchy 

Matcha może być dodawana do wypieków, lodów, galaretek czy koktajli, nadając im intensywnie zielony kolor. Matcha cieszy się coraz większą popularnością jako składnik kosmetyków, zwłaszcza tych o działaniu przeciwstarzeniowym i detoksykującym. Jej dobroczynne właściwości wpływają na procesy regeneracyjne skóry, dostarczając witamin i mikroelementów oraz regulując wydzielanie serum. 

Herbata to drugi zaraz po wodzie najpopularniejszy napój na świecie. Istnieje wiele odmian herbat, jednak za najzdrowszą uważana jest herbata zielona, a największe stężenie dobroczynnych substancji znajdziemy właśnie w matchy. Regularne picie tego napoju może przynieść nam wiele korzyści zdrowotnych. 

Źródła: 

• Borkowski M., Piszcz P., Głód B., Właściwości antyoksydacyjne herbaty Matcha, Camera Separatoria, 2016. 
• Farooq S., Sehgal A., Antioxidant Activity of Different Forms of Green Tea: Loose Leaf, Bagged and Matcha, Current Research In Nutrition and Food Science, 2019. 
• Koláčková T., Kolofiková K., Sytařová I., Snopek L., Sumczynski D., Orsavová J., Matcha Tea: Analysis of Nutritional Composition, Phenolics and Antioxidant Activity, Plant Foods for Human Nutrition, 2020. 
• Unno K., Furushima D., Hamamoto S., Iguchi K., Yamada H., Morita A., Horie H., Nakamura Y., Stress-Reducing Function of Matcha Green Tea inAnimal Experiments and Clinical Trials, Nutrients, 2018.