Daktyle – czy na pewno są zdrowe?

Daktylowiec właściwy (Phoenix dactylifera L.) jest szeroko rozpowszechnionym i uprawianym gatunkiem rośliny z rodziny arekowatych (łac. Arecaceae – palmy). Palmy daktylowe są obecnie powszechnie uprawiane w krajach azjatyckich i afrykańskich, jak również w Ameryce Południowej, Meksyku, Stanach Zjednoczonych oraz Australii.

Ostatnie dane statystyczne przedstawione przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) pokazały, że całkowita światowa produkcja daktyli przekroczyła już 8,5 miliona ton metrycznych rocznie i wciąż ulega dalszemu wzrostowi. Do największych światowych producentów daktyli zalicza się takie kraje jak Egipt, Arabia Saudyjska, Iran, Algieria oraz Irak. Jak się bowiem okazuje, daktyle były często wykorzystywane w tradycyjnej medycynie dalekowschodniej jako remedium na szerokie spektrum różnego rodzaju dolegliwości, w tym objawy żołądkowo-jelitowe, obrzęki, gorączkę, zapalenie oskrzeli oraz trudno gojące się rany.  

Jakie bioaktywne składniki naturalnie występują w daktylach? 

Daktyle zawierają w swym składzie: 

• węglowodany (w szczególności glukoza i fruktoza),  
• aminokwasy, 
• błonnik pokarmowy,  
• składniki mineralne (m.in.: potas, magnez, wapń, fosfor, żelazo, miedź, selen), 
• witaminy (foliany, cholina, pirydoksyna, niacyna, kwas pantotenowy, witamina K), 
• karotenoidy (β-karoten, luteina i zeaksantyna), 
• polifenole (tj. kwasy fenolowe, antocyjany, izoflawony, lignany, flawonole),  
• sterole roślinne. 

Jakie zróżnicowane właściwości biologiczne wykazują fitozwiązki zawarte w daktylach? 

• przeciwbakteryjne,  
• przeciwgrzybicze,  
• przeciwutleniające,  
• przeciwzapalne,  
• przeciwcukrzycowe, 
• przeciwcholesterolowe, 
• przeciwnowotworowe, 
• przeciwtoksyczne, 
• przeciwproliferacyjne (tj. hamują namnażanie komórek nowotworowych), 
• przeciwangiogenne (tj. hamują rozwój unaczynienia guza), 
• chemoprewencyjne (tj. zapobiegają lub hamują proces nowotworzenia), 
• kardioprotekcyjne, 
• neuroprotekcyjne, 
• hepatoprotekcyjne. 

Jakie czynniki wpływają na skład chemiczny owoców palmy daktylowej? 

Skład chemiczny owoców palmy daktylowej jest zależny od wielu czynników, wśród których można wymienić pochodzenie geograficzne, warunki glebowe, odmianę owoców i etap ich zbioru, warunki przechowywania oraz proces przetwarzania po zbiorach. 

Jak daktyle wpływają na nasze zdrowie? 

Wyniki badań klinicznych wykazały, że częste włączanie do diety daktyli może znacznie skrócić czas trwania aktywnej fazy porodu, poprawić wynik w skali Bishopa, który określa dojrzałość szyjki macicy do porodu naturalnego oraz zmniejszyć częstość cięć cesarskich. 

W badaniu z udziałem dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 2 zaobserwowano, że konsumpcja świeżych daktyli, które charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym (od 29 do 47 w zależności od odmiany), może korzystnie wpływać na kontrolę glikemii i profil lipidowy krwi (w tym znaczne obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego oraz wzrost stężenia lipoprotein o wysokiej gęstości HDL, powszechnie określanego mianem tzw. dobrego cholesterolu).  

Codzienne włączanie do diety 20-35 g świeżych daktyli przez okres 6 miesięcy może przyczyniać się do istotnego obniżenia stężenia lipoprotein frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu) u pacjentów z początkowo podwyższonym jego poziomem. 

Doniesienia wstępne sugerują, że regularne spożywanie owoców palmy daktylowej może chronić przed rozwojem procesu zapalnego i stresu oksydacyjnego w ośrodkowym układzie nerwowym, a w konsekwencji przed wystąpieniem chorób neurodegeneracyjnych. 

Zaobserwowano, że spożycie dużych ilości daktyli (nawet 100 g na dobę) u zdrowych osób powoduje redukcję stężenia markerów stresu oksydacyjnego i triglicerydów w surowicy krwi oraz nie wpływa istotnie na masę ciała ani gospodarkę węglowodanową organizmu. 

Suszone daktyle stanowią również doskonałą przekąskę dostarczającą energii w postaci łatwo przyswajalnych węglowodanów dla osób regularnie uprawiających sport o charakterze wytrzymałościowym, mianowicie długotrwałą jazdę na rowerze, bieganie na długich dystansach czy trekking górski. 

Kto powinien zachować wyraźny umiar w konsumpcji daktyli i ich przetworów? 

Daktyle nie są przekąską dla każdego. Niektóre grupy osób powinny z rozsądkiem podchodzić do ich spożycia. Należą do nich: 

• pacjenci z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit w fazie zaostrzenia choroby, 
• osoby z zespołem jelita nadwrażliwego, 
• pacjenci z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO), 
• osoby z nietolerancją fruktozy, 
• osoby z nadwagą i otyłością,  
• pacjenci z cukrzycą i w stanie przedcukrzycowym, 
• osoby wymagające z określonych powodów diety lekkostrawnej o obniżonej zawartości błonnika pokarmowego. 

Podsumowanie 

• Owoce palmy daktylowej są dobrym źródłem węglowodanów, składników mineralnych, witamin, błonnika pokarmowego oraz licznych fitochemikaliów (m.in.: karotenoidów, fitosteroli, kwasów fenolowych oraz flawonoidów) o szerokim spektrum działania w ludzkim organizmie. 
• Wyniki przeprowadzonych do chwili obecnej badań naukowych wykazały, iż konsumpcja daktyli i ich przetworów (np. syropu daktylowego) wiąże się z szeregiem korzyści zdrowotnych, za które odpowiadają przede wszystkim bioaktywne fitozwiązki, naturalnie zawarte w owocach daktylowca właściwego. 
• Osoby zdrowe mogą z powodzeniem regularnie włączać do diety zarówno świeże, jak i suszone daktyle (niedosładzane dodatkowo) w umiarkowanych ilościach, które mogą stanowić świetną przekąskę w ciągu dnia, a także doskonałe uzupełnienie składu owsianek, jaglanek, budyniów, kremów, koktajli oraz innych, pysznych i zdrowych deserów, np. batonów, ciast, ciasteczek, czy choćby kulek owocowych. 

Źródła:

• Rahmani A.H., Aly S.M., Ali H., et al.: Therapeutic effects of date fruits (Phoenix dactylifera) in the prevention of diseases via modulation of anti-inflammatory, anti-oxidant and anti-tumour activity. Int J Clin Exp Med. 2014 Mar 15;7(3):483-91. 
• Taleb H., Maddocks S.E., Morris R.K., et al.: Chemical characterisation and the anti-inflammatory, anti-angiogenic and antibacterial properties of date fruit (Phoenix dactylifera L.). J Ethnopharmacol. 2016 Dec 24;194:457-468. 
• Al-Alawi R.A., Al-Mashiqri J.H., Al-Nadabi J.S.M., et al.: Date Palm Tree (Phoenix dactylifera L.): Natural Products and Therapeutic Options. Front Plant Sci. 2017 May 23;8:845.   
• Al-Shwyeh H.A.: Date Palm (Phoenix dactylifera L.) Fruit as Potential Antioxidant and Antimicrobial Agents. J Pharm Bioallied Sci. 2019 Jan-Mar;11(1):1-11.   
• Essa M.M., Akbar M., Khan M.A.: Beneficial effects of date palm fruits on neurodegenerative diseases. Neural Regen Res. 2016 Jul;11(7):1071-2. 
• Younas A., Naqvi S.A., Khan M.R., et al.: Functional food and nutra-pharmaceutical perspectives of date (Phoenix dactylifera L.) fruit. J Food Biochem. 2020 Sep;44(9):e13332. 
• Karimi A.B., Elmi A., Mirghafourvand M., et al.: Effects of date fruit (Phoenix dactylifera L.) on labor and delivery outcomes: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2020 Apr 14;20(1):210. 
• Karimi A.B., Elmi A., Zargaran Z., et al.: Clinical effects of date palm (Phoenix dactylifera L.): A systematic review on clinical trials. Complement Ther Med. 2020 Jun;51:102429. 
• Alalwan T.A., Perna S., Mandeel Q.A., et al.: Effects of Daily Low-Dose Date Consumption on Glycemic Control, Lipid Profile, and Quality of Life in Adults with Pre- and Type 2 Diabetes: A Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2020 Jan 15;12(1):217.