Łysienie plackowate. Czy można je wyleczyć?

Łysienie plackowate – co to jest? 

W stanie fizjologicznym człowiek traci około 100 włosów dziennie. W przypadku, gdy włosów wypada więcej i jest to zauważalna ilość mówimy o pojawieniu się łysienia. Obecnie coraz częściej diagnozuje się choroby dermatologiczne, także te dotyczące utraty włosów.  

Łysienie plackowate (Alopecia areata) jest to choroba przewlekła, która może dotknąć zarówno kobiety, jak i mężczyzn w każdym wieku. Łysienie plackowate po raz pierwszy zostało opisane w 1857 roku jako „nerwica skórna”, gdyż była wiązana z przewlekłym stresem oraz sytuacjami traumatycznymi (utrata pracy, śmierć bliskiej osoby, rozwód). 

Najczęściej z tą chorobą zmagają się osoby młode – około 65% chorych nie przekroczyło 30. roku życia.  

Na skórze głowy i niekiedy na innych owłosionych obszarach ciała, pojawiają się miejscowe wyłysienia. Za przyczynę tę choroby najczęściej uważa się schorzenia autoimmunologiczne i stres. Pacjenci, bojąc się wykluczenie społecznego lub oceniania, bardzo często maskują chorobę i nie szukają pomocy w leczeniu.  

Rodzaje łysienia plackowatego – gdzie może występować? 

Włosy u zdrowego człowieka pokrywają prawię całą powierzchnię ciała. Wyjątkiem jest powierzchnia wewnętrzna dłoni, podeszwy stóp, czerwień wargowa oraz miejsca, gdzie skóra przekształca się w błonę śluzową. Na głowie występuje około 140 000 włosów, żywotność jednego włosa wynosi od 2 do 10 lat. Za wzrost włosów odpowiedzialne jest odpowiednie ukrwienie i odżywienie mieszków włosowych.  

Łysienie plackowate w najbardziej znanej formie, czyli dotyczące utraty włosów w pojedynczych obszarach na skórze głowy nosi nazwę Alopecia areata vulgaris. Ten typ łysienia plackowatego może przekształcić się w cięższą postać, utratę włosów na całej głowie (Alopecia totalis) lub utratę włosów na całym ciele dotyczącą także włosów brwi, pach, okolicy łonowej (Alopecia universalis). Jest to najcięższa postać łysienia, często trudna lub niemożliwa do wyleczenia. Ciężkie postacie łysienia plackowatego stanowią około 7-30% wszystkich przypadków.  

Jakie są przyczyny łysienia plackowatego? 

Aby dobrze zrozumieć przyczyny powstawania łysienia plackowatego, warto znać cykl życiowy włosa. Włosy znajdujące się na całym ciele znajdują się w trzech fazach wzrostu: 

• anagen – faza wzrostu, trwa od 2 do 6 lat.  
• katagen – faza przejściowa, trwa około 14 dni. 
• telogen – faza spoczynkowa, trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. 

Zdrowa osoba posiada około 80% włosów w fazie anagenu, a w katagenie około 3% włosów. Pozostałe włosy znajdują się w fazie telogenu. Na długość tych trzech faz wzrostu w znacznym stopniu wpływają hormony. Z wiekiem tracimy większą ilość włosów niż w młodości, nasilone wypadanie włosów obserwuje się także w okresie dojrzewania. W przypadku, gdy te fazy są zaburzone, większość włosów znajduje się w fazie telogenu, a więc mamy do czynienia z łysieniem. 

Przyczyny łysienia plackowatego nie są do końca poznane. Badania wskazują na podłoże autoimmunologiczne choroby – układ odpornościowy rozpoznaje mieszki włosowe jako obce i zaczyna je atakować. Dochodzi wtedy do powstania stanu zapalnego, uszkodzenia mieszków włosowych i następnie wypadania włosów. Za tą przyczyną przemawia jednoczesne występowanie łysienia plackowatego z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym, na przykład atopowym zapaleniem skóry, zapaleniem tarczycy Hashimoto, bielactwem, cukrzycą typu 1, reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem rumieniowatym. 

Choroba ta może być również dziedziczona genetycznie – takie podłoże dotyczy około 20-60% przypadków. Zazwyczaj łysienie plackowate dotyczy krewnych pierwszego stopnia lub bliźniąt jednojajowych. Łysienie plackowate dotyka także około 10% osób z zespołem Downa.  

Duży wpływ na powstawanie łysienia plackowatego ma stres, nerwowość. Z tego powodu łysienie plackowate jest zaliczane do chorób psychodermatologicznych.  

Za inne przyczyny łysienia plackowatego uważa się:  

• zmiany hormonalne (głównie hormony wytwarzane przez tarczycę),  
• niedobór niektórych składników mineralnych,  
• niedostateczne ukrwienie mieszków włosowych.  

Objawy łysienia plackowatego 

Początkowe objawy łysienia plackowatego są niewielkie i często bagatelizowane przez chorującego. Na niewielkim (około 1 cm) obszarze skóry pojawia się gładki, łysy obszar. Pacjenci często zgłaszają jednoczesne pojawienie się mrowienia lub bólu na tym obszarze skóry. Skóra nie ulega innym zmianom, nie powstaje na niej blizna. Zazwyczaj pierwszy objaw pojawia się na owłosionej skórze głowy, ale może także wystąpić na innym owłosionym miejscu ciała. U mężczyzn często jest to obszar brody. Początkowo na skórze chorego pojawia się jeden lub dwa wyłysiałe obszary, które z czasem mogą się powiększać.

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się nowe miejsca pozbawione włosów, które mogą łączyć się z wcześniej powstałymi zmianami. W cięższych przypadkach obszary zlewają się ze sobą lub dana partia ciała może ulec całkowitemu wyłysieniu. W ciężkich przypadkach choroby pojawiają się także objawy na paznokciach, tak zwane paznokcie naparstkowate (onychosis punctata). Przy łysieniu plackowatym charakterystycznym objawem jest pojawienie się włosów wykrzyknikowych, które zlokalizowane są na obrzeżach wyłysiałych miejsc. Są to ułamane, krótkie włoski o bardzo ciemnym zabarwieniu. 

Włosy na wyłysiałych obszarach mogą zacząć samoistnie odrastać po okresie około 3-6 miesięcy, jednak nie dotyczy to wszystkich chorujących. Odrastające włosy są cienkie, jasne, ale z czasem odzyskują normalne zabarwienie. Objawy mogą po pewnym czasie powrócić, mamy wtedy do czynienia z nawrotowym łysieniem plackowatym. 

Łysienie plackowate u kobiet i mężczyzn – czy czymś się różni? 

Łysienie plackowate dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Nie wyróżnia się jednej płci, która przeważa w występowaniu tej choroby. Dane naukowe nie wskazują także, aby hormony płciowe były odpowiedzialne za powstawanie łysienia plackowatego. Objawy choroby są takie same u kobiet i mężczyzn. Jedyną zauważalną różnicą może być miejsce występowania, gdyż mężczyźni często mają objawy w okolicy brody.  

Jak przebiega diagnoza łysienia plackowatego? 

Lekarz dermatolog najczęściej na podstawie badania fizykalnego jest w stanie zdiagnozować łysienie plackowate. U pacjenta obserwuje się wyłysiałe placki, które pojawiły się niespodziewanie i uległy rozszerzeniu. Lekarz bada także stan paznokci, które mogą posiadać objawy paznokci naparstkowatych. Czasem lekarz decyduje się na wykonanie biopsji skóry. Badanie to wskazuje, czy w okolicach mieszków włosowych występują nacieki limfocytów oraz w jakiej fazie wzrostu znajdują się włosy. Aby ustalić przyczynę pojawienia się łysienia plackowatego, lekarz może zlecić wykonanie badań krwi w szczególności sprawdzenie poziomu hormonów (głównie tarczycy), poziomu białka, immunoglobulin, stężenia żelaza, morfologię krwi. Pacjent powinien zostać poddany konsultacji reumatologicznej, endokrynologicznej a także psychologicznej.  

Podczas wizyty lekarz powinien sprawdzić występowanie współistniejących chorób, takich jak grzybica skóry głowy, łysienie androgenowe u mężczyzn, kiła, trichotillomania (kompulsywne wyrywanie włosów), łysienie bliznowaciejące. Wykluczyć należy także łysienie wywołane przyjmowaniem niektórych leków. 

Łysienie plackowate – jak przebiega leczenie? 

Leczenie łysienia plackowatego jest zazwyczaj trudne, gdyż często konieczne jest prawidłowe rozpoznanie przyczyny choroby.  

Leczenie ma na celu zmniejszenie wypadania włosów, odrost włosów oraz poprawę samopoczucia pacjenta.  

W około 30% przypadków włosy w miejscach wyłysiałych odrastają samoistnie.  

Lekiem pierwszego wyboru, który jest stosowany w leczeniu łysienia plackowatego jest minoksydyl. Występuje on głównie w formie roztworu do stosowania na skórę głowy. Jego działanie opiera się na rozszerzaniu drobnych naczyń krwionośnych występujących w skórze, co zwiększa ukrwienie i odżywienie mieszków włosowych. Takie działanie stymuluje wzrost nowych włosów. Preparaty z minoksydylem są dostępne w Polsce bez recepty, w stężeniach 2% i 5%. Pierwsze efekty leczenia można zauważyć po 3 miesiącach regularnego, codziennego stosowania. Preparaty z minoksydylem stosuje się głównie na obszar skóry głowy, ale jednym z działań niepożądanych tego leku jest nadmierny wzrost włosów w innym obszarze ciała, na przykład „wąsika” u kobiet.  

Innymi lekami stosowanymi w leczeniu miejscowym łysienia plackowatego są kortykosteroidy w formie płynów lub maści nakładanych na skórę. Terapia tymi lekami powinna trwać około 3 miesięcy. Stosowanie kortykosteroidów wiąże się z występowaniem działań niepożądanych, np. w miejscu aplikacji może dojść do podrażnień, suchości skóry, a w cięższych przypadkach do maceracji czy zaniku skóry. Kortykosteroidy nie są skuteczne w postaci łysienia totalis i universalis.  

W ciężkich przypadkach łysienia plackowatego glikokortykosteroidy podawane są doustnie. Leczenie może przebiegać według różnych schematów, lek może być przyjmowany codziennie w mniejszych dawkach lub raz w tygodniu w dawce wyższej. Leczenie jest skuteczne podczas trwania terapii, jednak niektórzy pacjenci zauważyli wypadanie włosów po zakończeniu przyjmowania leków.  

W leczeniu łysienia plackowatego wykorzystywana jest fotochemioterapia. Polega ona na podaniu psoralenu, leku uwrażliwiającego tkanki na światło i następnie naświetlanie chorych miejsc za pomocą promieni UV-A. Leczenie to wiąże się z występowaniem skutków ubocznych, takich jak wymioty, zawroty głowy, zaburzenia nastroju, problemy ze snem, które mogą być przeszkodą do kontynuowania terapii. Podczas naświetlania skóry promieniami UV-A może dojść także do powstawania przebarwień a nawet do zwiększonego ryzyka powstania nowotworów skóry.  

Innymi metodami wykorzystywanymi w leczeniu łysienia plackowatego są krioterapia lub mezoterapia igłowa skóry głowy. Dzięki tym zabiegom pobudzane jest krążenie krwi w mieszkach włosowych i wzrost nowych włosów. Terapie te są mało inwazyjne, zazwyczaj nie powodują występowania skutków ubocznych.  

Czy łysienie plackowate jest uleczalne? Czy można je zatrzymać? 

Leczenie łysienia plackowatego jest bardzo trudne. Zazwyczaj pacjent potrzebuje holistycznej opieki kilku specjalistów zanim zostanie poznana przyczyna występowania łysienia plackowatego. Pomimo wielu prób leczenia i stosowania różnych terapii wielu pacjentów nigdy nie udaje się wyleczyć. Nie uzyskują oni odrostu włosów lub odrost jest widoczny wyłącznie w okresie leczenia.  

Badania sugerują, że leczenie może być widoczne dopiero po 3-6 miesiącach od rozpoczęcia terapii i nie należy go w tym czasie zmieniać.  

Ogranicza to czasowo stosowanie innych terapii, a pacjent musi zmagać się z nieprzyjemnymi objawami przez długi czas. Jako jedną z metod leczenia, która może odnieść znaczący sukces w przyszłości wskazuje się leczenie laserowe lub stosowanie leków immunomodulujących. Jednakże do tej pory nie wskazano leczenia, które będzie skuteczne u każdego pacjenta.  

Profilaktyka – czy można uniknąć zachorowania na łysienie plackowate? 

Łysienie plackowate jest chorobą, która może w przyszłości nawracać. Bardzo ważna jest zatem profilaktyka.

W tym przypadku warto zadbać o: 

• dietę – niedobory witamin i składników mineralnych mogą doprowadzić do nadmiernego wypadania włosów, skrócenia ich fazy wzrostu. W diecie powinny znajdować się witaminy z grupy B, żelazo, cynk. Bardzo ważnym składnikiem odżywczym jest także białko. Jego niewystarczająca ilość w diecie może przyczynić się do wypadania włosów. Białko można znaleźć w produktach takich jak rośliny strączkowe, brokuły, tofu, mięso. 
• nawodnienie – woda wypijana w ilości około 2 litrów na dzień zapewnia odpowiednie funkcjonowanie organizmu, co też wpływa na jakość i kondycję włosów. 
• stosowanie odpowiednich kosmetyków – osoby borykające się w przeszłości z łysieniem plackowatym powinny stosować kosmetyki, które nie będą obciążały włosów i skóry głowy. Ważne jest dokładne mycie skóry głowy szamponami, które będą odblokowywać pory skóry i mieszki włosowe. Odżywki i maski na włosy powinny być dobrane do ich porowatości. Takie kosmetyki należy nakładać wyłącznie na włosy a nie na skórę głowy.  

Profilaktyka przed nawrotami łysienia plackowatego polega także na leczeniu schorzeń współistniejących. Łysienie plackowate może mieć różne przyczyny, w tym choroby wymagające przyjmowania leków. Leki te powinny być stosowane regularnie, zgodnie z wytycznymi od lekarza, wtedy nawrót choroby będzie mało prawdopodobny. Jeśli przyczyną łysienia plackowatego były stany związane ze stresem, nerwicami, konieczne będzie odpowiednie wsparcie terapeuty.  

Łysienie plackowate – czy jest zaraźliwe? 

Łysienie plackowate nie jest chorobą zaraźliwą. Wspólne korzystanie z ręcznika, pościeli czy innych środków higienicznych nie przeniesie choroby na inną osobę. Osoby zdrowe nie muszą obawiać się zakażenia od osób chorych ani ich unikać. Zdarza się, że osoby zdrowe piętnują osoby cierpiące na łysienie plackowate, gdyż nie znają przyczyn powstawania tej choroby. Ważnym aspektem w walce z tym schorzeniem jest ciągłe wsparcie bliskich osób. 

Czy łysienie plackowate można odziedziczyć? 

Łysienie plackowate niestety może występować dziedzicznie.  

Wskazuje się, że najbardziej narażone na występowanie choroby są osoby w pierwszym stopniu pokrewieństwa oraz bliźnięta jednojajowe.  

Występowanie łysienia plackowatego w rodzinie często wiąże się z gorszym rokowaniem i przebiegiem choroby niż u osób, u których ta choroba wystąpiła pierwotnie. Osoby spokrewnione z osobą chorą są narażone na gorszy przebieg choroby, szybsze pogłębianie objawów i gorszą odpowiedź na leczenie. W przypadku, gdy w bliskiej rodzinie wystąpił przypadek łysienia plackowatego należy dokładnie obserwować swój organizm i owłosienie. Szybkie rozpoznanie choroby w znacznym stopniu może przyspieszyć leczenie i zahamować rozwój choroby.  

Skuteczne sposoby wspomagające leczenie łysienia plackowatego 

Aby wspomóc leczenie łysienia plackowatego można stosować różne metody, także te naturalne. Warto zwrócić uwagę na stosowanie ziół i substancji pochodzenia naturalnego w pielęgnacji włosów. 

Po konsultacji z lekarzem, przy stosowaniu leków na łysienie plackowate oraz odpowiedniej diety, można wprowadzić także: 

• ekstrakty z żeń-szenia syberyjskiego – dzięki zawartości alkaloidów i flawonoidów wykazują działanie wspomagające wzrost włosów, wzmacniające włosy oraz chroniące przed działaniem czynników zewnętrznych; 

• korzeń tataraku – wzmacnia mieszki włosowe, stymuluje wzrost włosów, reguluje wydzielanie łoju; 
• pokrzywę – zatrzymuje wypadanie włosów, poprawia ich wzrost i strukturę; 

• chmiel – normalizuje funkcjonowanie mieszków włosowych i gruczołów łojowych; 
• aloes – wykazuje działanie normalizujące skórę głowy i regeneruje uszkodzone włosy; 

• łopian – stymuluje wzrost włosów i zapobiega ich wypadaniu; 
• skrzyp – dzięki wysokiej zawartości krzemu działa wzmacniająco na włosy; 

• nagietek – stymuluje funkcjonowanie mieszków włosowych, poprawia przepływ krwi, pozytywnie wpływa na stan skóry głowy; 
• kwasy omega-3 – ich niedobór może być przyczyną nadmiernego wypadania włosów.  

Przeczytaj również:
Wypadanie włosów u mężczyzn