Dieta a rak jamy ustnej – czy istnieje między nimi związek?

Rak jamy ustnej – czynniki ryzyka 

Na ryzyko wystąpienia nowotworu jamy ustnej wpływają takie czynniki jak: 

• palenie i żucie tytoniu, 
• spożycie alkoholu, 
• uwarunkowania genetyczne, 
• status socjoekonomiczny, 
• przewlekłe urazy, 
• niewłaściwa higiena jamy ustnej,  
• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), 
• nieprawidłowy sposób odżywiania. 

W jaki sposób dieta może nasilać ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej? 

Nawyki żywieniowe są ściśle powiązane z rozwojem niektórych nowotworów – w tym raka jamy ustnej. Sposób odżywiania, który w perspektywie długofalowej przyczynia się do zwiększenia stężenia poszczególnych markerów stanu zapalnego we krwi nazywany jest potocznie dietą prozapalną. Z kolei dieta, której składniki obniżają poziom biomarkerów zapalenia określana jest dietą o charakterze przeciwzapalnym. Długotrwałe przestrzeganie diety prozapalnej prowadzi do chronicznego stanu zapalnego w organizmie, co w konsekwencji zwiększa ryzyko pojawienia się wielu chorób przewlekłych – w tym różnych rodzajów nowotworów (łącznie z rakiem jamy ustnej).  

Nadmierna długotrwała konsumpcja substancji znajdujących się w niektórych pokarmach, takich jak: żelazo, azotyn sodu (E250), heterocykliczne aminy aromatyczne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne czy kwas arachidonowy, może zwiększać ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej. Z kolei wysokie spożycie różnokolorowych warzyw i owoców wiąże się z mniejszym ryzykiem zachorowania na raka jamy ustnej, gardła, przełyku, płuc, jelita grubego i odbytnicy. Wynika to z wysokiej zawartości związków polifenolowych (tzw. antyoksydantów), które posiadają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwangiogenne (zmniejszają wzrost i unaczynienie guzów nowotworowych) oraz przeciwproliferacyjne (hamują namnażanie komórek nowotworowych). 

Dieta jako element prewencji zachorowania na nowotwór jamy ustnej 

Aby obniżyć ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, należy unikać składników diety prozapalnej, takich jak: 

• smażone potrawy; 
• czerwone mięso; 
• przetworzone mięso (wędliny, konserwy, kiełbasy z ogniska); 
• pokarmy obfitujące w nasycone kwasy tłuszczowe (smalec, masło, słodycze, wyroby cukiernicze); 
• żywność typu fast food. 

Do składników diety przeciwzapalnej z kolei należą: 

• warzywa i owoce; 
• nasiona roślin strączkowych; 
• orzechy, nasiona, pestki; 
• gruboziarniste produkty zbożowe; 
• tłuste gatunki ryb morskich; 
• owoce morza; 
• kawa; 
• zielona herbata; 
• kurkuma; 
• mleko i jego przetwory. 

Za właściwości przeciwnowotworowe diety przeciwzapalnej w dużej mierze odpowiedzialne są związki biologicznie aktywne, takie jak: 

• długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA); 
• witaminy o działaniu antyoksydacyjnym (A, C, E); 
• kwas foliowy; 
• cynk; 
• selen; 
• miedź; 
• karotenoidy (β-karoten, likopen, α-karoten, luteina, zeaksantyna); 
• polifenole (resweratrol, kurkumina, kwas chlorogenowy, epikatechina); 
• kwasy fenolowe; 
• glukozynolany. 

Podsumowując, dieta obfitująca w pokarmy o właściwościach przeciwzapalnych może zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej. Jednym z najczęściej zalecanych, wzorcowych modeli żywieniowych w prewencji nowotworu jamy ustnej jest dieta śródziemnomorska. 

Przeczytaj również:
Indeks prozapalności diety – o czym nam mówi?