Kwas moczowy – kiedy wykonać badanie?

Źródła pokarmowe najbogatsze w zasady purynowe to m.in.: 

• mięsa i wędliny, 
• produkty mleczne np. ser żółty, 
• rośliny strączkowe np. fasola. 

Kwas moczowy wydalany jest z organizmu w około 75% przez nerki i w około 25% wraz z kałem.

Oznaczenie i wartości prawidłowe

Stężenie kwasu moczowego wykonuje się najczęściej we krwi, konkretnie surowicy lub osoczu krwi pobranej w godzinach porannych, na czczo. 

Wartości prawidłowe wynoszą od 3 do 7 mg/dl. 

Zwykle wartości te u mężczyzn są nieco wyższe niż u kobiet. 

Możliwe, choć rzadko wykonywane jest oznaczenie dobowego wydalania kwasu moczowego wraz z moczem. Badanie wykonuje się w warunkach diety ubogo- lub bezpurynowej. Polega ono na wykonaniu dobowej zbiórki moczu i oznaczeniu w niej stężenia kwasu moczowego. Prawidłowo, jego dobowe wydalanie nie powinno przekraczać 480 mg. Fizjologiczne dobowe wydalanie kwasu moczowego w warunkach stosowania diety bez wykluczenia lub ograniczenia puryn nie powinno przekraczać 750 mg dla kobiet i 800 mg dla mężczyzn. 

Przyczyny hiperurykemii 

Hiperurykemia, to zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Występuje ona w następujących sytuacjach: 

• w wyniku zwiększonego spożycia pokarmów bogatych w zasady purynowe; 
• w przebiegu chorób metabolicznych powodujących zwiększone wytwarzanie kwasu moczowego w organizmie, takich jak np. dna pierwotna; 
• w wyniku zwiększonego rozpadu tkanek, zwykle nowotworowych, np. w czasie chemioterapii nowotworów złośliwych litych, chłoniaków czy białaczek; 
• w wyniku zmniejszonego wydalania kwasu moczowego przez nerki, do którego dochodzi w przebiegu niewydolności nerek, w innych schorzeniach np. niedoczynności tarczycy, a także w zatruciach niektórymi substancjami oraz w wyniku działania części leków moczopędnych; 
• po spożyciu alkoholu, który przyspiesza rozkład ATP – substratu energetycznego w tkankach organizmu, zwiększając produkcję kwasu moczowego; 
• czasowo po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym lub w ostrych stanach chorobowych, takich jak np. napad padaczkowy. 

Przyczyny hipourykemii 

Hipourykemia, czyli zmniejszone stężenie kwasu moczowego we krwi może występować w następujących sytuacjach: 

• w ciąży; 
• w czasie leczenia hiperurykemii, np. za pomocą allopurynolu; 
• w wyniku wrodzonego niedoboru enzymu biorącego udział w wytwarzaniu kwasu moczowego – oksydazy ksantynowej; 
• w chorobach endokrynologicznych – w zespole nieadekwatnego wydzielania ADH, w akromegalii; 
• w wyniku zwiększonego wydalania kwasu moczowego przez nerki w niektórych chorobach nerek – tubulopatiach; 
• w wyniku działania leków zwiększających jego wydalanie z moczem, np. glikokortykosteroidów, salicylanów. 

Choroby związane z hiperurykemią 

Kwas moczowy może się krystalizować w tkankach i płynie stawowym. Obecność jego kryształów w płynie stawowym powoduje powstawanie stanu zapalnego stawów, a wraz z czasem trwania choroby prowadzi również do ich destrukcji. Choroba ta nosi nazwę dny moczanowej. Przebiega ona najczęściej pod postacią napadów ostrego bólu i zapalenia, zajmującego najczęściej pierwszy staw śródstopno-paliczkowy, staw palucha stopy. Zajęte mogą być również inne stawy, a w chorobie powstają również zmiany pozastawowe. Jedną z pozastawowych konsekwencji hiperurykemii jest kamica nerkowa. 

W czasie napadu dny moczanowej stężenie kwasu moczowego oznaczone we krwi może być prawidłowe. 

Kiedy lekarz zleca oznaczenie stężenia kwasu moczowego? 

Najczęściej oznaczenie stężenia kwasu moczowego zlecane jest w celu diagnostyki dny moczanowej. Wykonuje się je również w trakcie stosowania niektórych leków lub w przebiegu chorób, które mogą wpływać na zwiększenie jego stężenia we krwi.

Przeczytaj również:
Dieta ubogopurynowa – na czym polega?