Warzywa krzyżowe – jakie mają właściwości?
Od wielu lat na całym świecie obserwuje się zwiększoną zachorowalność na nowotwory, co wiąże się ze stałym poszukiwaniem metod ich leczenia. Istotną kwestią staje się również profilaktyka zdrowotna z wykorzystaniem naturalnych metod. Ciekawym zagadnieniem stały się warzywa krzyżowe, których spożycie w badaniach eksperymentalnych i epidemiologicznych wiązało się ze spadkiem zachorowalności na nowotwory. Jakie warzywa zaliczamy do tej grupy i jakie są ich właściwości?
Warzywa krzyżowe, znane również jako warzywa kapustne (Brassicaceae), są szeroko rozpowszechnione na świecie. Występują niemalże na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy i terenów lasów równikowych. Do najważniejszych warzyw kapustnych z punktu widzenia żywieniowego należą kapusta biała i czerwona, kapusta włoska, kapusta pekińska, brokuł, kalafior, brukselka, rzodkiewka. Rośliny te, dzięki zawartości glukozynolanów wykazują właściwości przeciwnowotworowe, co potwierdzają liczne publikacje naukowe.
Co zawierają warzywa krzyżowe?
Glukozynolany to związki należące do glikozydów, będące wtórnymi metabolitami roślin. Rośliny wykorzystują glukozynolany do walki ze szkodnikami. Bogate w te związki są warzywa kapustne, w których zidentyfikowano około 20 glukozynolanów. Najczęściej występującymi glukozynolanami w warzywach kapustnych są synigryna, glukonapina, glukobrassycyna, progoitryna, glukoiberyna, glukorafanina, neoglukobrassycyna. Bardzo istotne są również produkty rozpadu glukozynolanów, czyli izotiocyjaniany, jak na przykład sulforafan, związek o silnych właściwościach antykancerogennych.
Z żywieniowego punktu widzenia warzywa kapustne są ważną pozycją w diecie, stanowią cenne źródło składników mineralnych (selenu, wapnia, magnezu, potasu, żelaza), witamin (C, PP, kwasu foliowego), karotenoidów i antyoksydantów – takich jak flawonoidy czy polifenole. Kapustne są również źródłem błonnika pokarmowego.
Warzywa krzyżowe a profilaktyka nowotworowa
Glukozynolany obecne w warzywach kapustnych mają istotne znaczenie w przypadku profilaktyki nowotworowej. Wykazano, że ich spożywanie zmniejsza ryzyko zachorowania na:
- raka płuc,
- trzustki,
- pęcherza moczowego,
- żołądka,
- jelita grubego,
- prostaty.
Ich działanie przeciwnowotworowe wiąże się między innymi z blokowaniem czynników uszkadzających DNA, zdolnością do indukowania ekspresji odpowiednich enzymów detoksykujących (tzw. enzymów fazy II), indukowaniem apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórek), zdolnością do tłumienia podziałów komórek rakowych. Oprócz działania przeciwnowotworowego, związki te biorą udział w ochronie organizmu przed działaniem wolnych rodników tlenowych, a także wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne.
Warzywa krzyżowe – działanie niepożądane
Nadmierne spożycie warzyw bogatych w glukozynolany może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Ze względu na zawartość goitrogenów mogą one wykazywać działanie wolotwórcze (przyrost masy tarczycy), poprzez wpływ na homeostazę gospodarki hormonalnej. Właściwości wolotwórcze warzyw krzyżowych maleją wraz z ilością spożywanego jodu. Stosując zbilansowaną, mieszaną dietę, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Podsumowując, wprowadzenie do jadłospisu produktów funkcjonalnych, do których należą warzywa kapustne, może chronić przed powstawaniem nowotworów, co potwierdzają niektóre badania naukowe.
Przeczytaj również:
Rośliny strączkowe – jak włączyć je do diety?
Źródła:
- Szwejda-Grzybowska J., Antykancerogenne składniki warzyw kapustnych i ich znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, Bromat. Chem. Toksykol. 2011, 4, 1039-1046.
- Abbaoui B., Lucas C.R., Riedl K.M., Clinton S.K., Mortazavi A., Cruciferous Vegetables, Isothiocyanates, and Bladder Cancer Prevention., Mol Nutr Food Res. 2018 Sep;62(18).
- Soundararajan P., Kim J.S., Anti-Carcinogenic Glucosinolates in Cruciferous Vegetables and Their Antagonistic Effects on Prevention of Cancers., Molecules. 2018 Nov 15;23(11):2983.
- Higdon J.V., Delage B., Williams D.E., Dashwood RH., Cruciferous vegetables and human cancer risk: epidemiologic evidence and mechanistic basis. Pharmacol Res. 2007 Mar;55(3):224-36.
- Sikorska- Zimny K., Wybrane glukozynolany i ich pochodne: źródła, właściwości oraz działanie na organizm człowieka, Bromat. Chem. Toksykol., 2016, 1, 96-105.
