Węglan litu – kiedy się go stosuje?

Węglan litu – właściwości 

Węglan litu to substancja lecznica, która ma postać soli. Jest to lek stosowany w psychiatrii. Zalicza się go do grupy leków normotymicznych, czyli stabilizujących nastrój. Najczęściej stosuje się go w chorobie afektywnej dwubiegunowej, która charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem epizodów manii i depresji. Węglan litu, występujący w postaci tabletek doustnych, normalizuje zaburzenia nastroju i zapobiega nawrotom choroby. Stosuje się go zarówno w leczeniu, jak i w profilaktyce nawrotów choroby afektywnej dwubiegunowej. Dawkowanie ustalane jest indywidualnie, a efekt działania jest zauważalny po ok. 1-3 tygodniach stosowania leku. Odkrycie właściwości normotymicznych tej substancji przypisuje się australijskiemu psychiatrze Johnowi Cade’owi w 1949 roku.  

Udowodniono, że długotrwałe stosowanie leku zapobiega próbom samobójczym, choć początkowy etap jego przyjmowania wiąże się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia myśli samobójczych.

Węglan litu – mechanizm działania 

Mechanizm działania litu nie został w pełni poznany. Jego działanie wiąże się z wpływem na transport i dystrybucję jonów sodu, potasu i wapnia w komórce. Lit może zastępować jony sodu, co powoduje wzrost aktywności enzymu – ATP-azy sodowo-potasowej w krwinkach czerwonych. Enzym ten w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej jest osłabiony. Działanie przeciwdepresyjne następuje na skutek nasilenia przekaźnictwa serotoninergicznego i noradrenergicznego. Mechanizm przeciwmaniakalnego działania soli litu wiąże się z hamującym wpływem na przekaźnictwo dopaminergiczne. 

Węglan litu wpływa także na uwalnianie hormonów tarczycy, co może powodować niedoczynność tego narządu. 

Lek hamuje wychwyt zwrotny sodu z kanalików nerkowych – w czasie terapii należy zapewnić odpowiednią ilość wody i sodu w diecie. 

Węglan litu – zastosowanie 

Do wskazań do zastosowania węglanu litu należą: 

• leczenie epizodu maniakalnego w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych; 
• zapobieganie nawrotom zaburzeń afektywnych dwubiegunowych; 
• zmniejszenie nasilenia i częstotliwości epizodów maniakalnych; 
• zapobieganie występowaniu epizodów depresji w zaburzeniach depresyjnych nawracających. 

Węglan litu – działania niepożądane  

W początkowym okresie leczenia stosunkowo często występują drżenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie siły mięśniowej i znużenie.  Inne udowodnione działania niepożądane to m.in.: 

• leukocytoza; 
• wole, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc; 
• hiperglikemia; 
• hiperkalcemia; 
• zwiększenie masy ciała; 
• anoreksja; 
• omamy; 
• senność; 
• zaburzenia pamięci; 
• drgawki; 
• drżenia mięśniowe; 
• ataksja; 
• miastenia; 
• zaburzenia przewodnictwa nerwowego; 
• niewyraźna mowa; 
• bóle i zawroty głowy; 
• zaburzenia widzenia – mroczki, niewyraźne widzenie; 
• zaburzenia rytmu serca; 
• niewydolność krążenia obwodowego, niedociśnienie; 
• zaburzenia żołądka i jelit (nudności, wymioty, biegunka); 
• bóle stawów i mięśni; 
• łysienie, trądzik, świąd, wysypka; 
• zburzenia pracy nerek, nietrzymanie moczu; 
• impotencja i zaburzenia seksualne. 

Węglan litu – przeciwwskazania 

Stosowanie węglanu litu jest przeciwwskazane w przypadku: 

• nadwrażliwości na substancję czynną lub inne składniki preparatu zawierającego węglan litu;
• ciężkiej niewydolności nerek; 
• świeżo przebytego zawału serca; 
• organicznych uszkodzeń mózgu; 
• białaczki. 

Węglanu litu nie należy także stosować w ciąży, zwłaszcza w I trymestrze – wiąże się to ze zwiększoną częstością występowania wad wrodzonych i możliwym działaniem teratogennym. Lit przenika również do mleka matki – podczas terapii tym lekiem karmienie piersią jest przeciwwskazane. 

Węglan litu – interakcje z innymi lekami 

• Metronidazol, niesteroidowe leki przeciwzapalne, inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści receptora angiotensynowego i leki moczopędne podwyższają stężenie litu, co może spowodować objawy zatrucia tym lekiem. 
• Leki moczopędne (z grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej), środki alkalizujące (węglan sodu), ksantyny i mocznik zmniejszają stężenie litu w surowicy krwi, co może osłabiać efekt terapeutyczny leku. 
• Neuroleptyki, karbamazepina, metyldopa, antagoniści kanału wapniowego, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny stosowane razem z węglanem litu mogą powodować efekty neurotoksyczności, takie jak ataksja, drgawki, skurcze mięśniowe, zaburzenia mowy, splątanie, senność, oczopląs. 
• Lit może nasilać i wydłużać działanie środków zwiotczających. 
• Lit wzmaga hamujące czynność tarczycy działanie wysokich dawek jodu. 
• Lit może wpływać na wyniki oznaczeń glukozy, wapnia i parathormonu.

Zaleca się, aby przed rozpoczęciem kuracji węglanem litu ocenić czynność nerek, serca i tarczycy oraz oznaczyć stężenie sodu i glukozy. Lekarz powinien także uczulić pacjenta, że prowadzenie pojazdów lub obsługa maszyn może się wiązać z niebezpieczeństwem w związku z ryzykiem wystąpienia senności, omamów czy zawrotów głowy. 

Przeczytaj również:
Choroba afektywna dwubiegunowa – czym się objawia?