Artykuły
Badania obrazowe
Badania obrazowe to ogół technik i procesów prowadzących do zobrazowania ludzkiego ciała w celach diagnostycznych i leczniczych. Ponadto wykonywanie badań obrazowych umożliwia kontrolę jakości i postępów terapeutycznych u danego pacjenta.
Klasyczne obrazowanie rentgenowskie (w skrócie RTG) jest najstarszym znanym medycynie badaniem obrazowym. Badanie rentgenowskie zawdzięczamy przede wszystkim pracy dziewiętnastowiecznego niemieckiego naukowca Wilhelma Konrada Röntgena, który jako pierwszy opisał nowy rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, nazwanego później promieniowaniem X. To on jako pierwszy w historii 22 grudnia 1895 roku wykonał zdjęcie RTG ręki swojej żony Berty.
Podczas badania lampa rentgenowska emituje promieniowanie X, które przenika przez tkanki. Jest to proces bezbolesny, szybki i niewyczuwalny. Podczas przechodzenia przez ludzkie ciało cząsteczki promieniowania (fotony) są w różnym stopniu wychwytywane przez różne tkanki. Po przeciwnej stronie do lampy znajduje się detektor przypominający kliszę, który wyłapuje promieniowanie wydobywające się z drugiej strony pacjenta. Detektor ten przekształca promieniowanie w obraz.
Gęste struktury takie jak kości sprawiają, że wędrówka promieniowania staje się utrudniona. Struktury o większej gęstości są widoczne na obrazie RTG jako pola jasne. I odwrotnie – tkanki o niskiej gęstości takie jak płuca z łatwością przepuszczają promieniowanie, przez co na obrazie widoczne są jako ciemne pola.
Ilość wskazań do wykonania badania RTG jest ogromna. Jest to badanie, dzięki któremu można uwidocznić większość części ciała.
Na początek należy jednak wspomnieć o znaczeniu diagnostycznym badań rentgenowskich w urazach i schorzeniach narządu ruchu. Jest to więc badanie niezbędne w ortopedii. Nieodzowne okazało się także w stomatologii – badania RTG wykonywane są w celu planowania procesu terapeutycznego i kontroli przebiegu leczenia.
Badanie RTG okazuje się również pomocne w obrazowaniu tkanki płucnej. Może być przydatne nie tylko w diagnostyce chorób nowotworowych, ale i infekcyjnych, takich jak zapalenie płuc czy chorób zawodowych, takich jak pylica.
Niezwykle ważnym badaniem i potencjalnie ratującym życie jest mammografia – także w tym badaniu wykorzystuje się wiązki promieniowania rentgenowskiego.
Badanie RTG cieszy cię popularnością także wśród lekarzy specjalizacji zabiegowych, wykorzystywane jest bowiem podczas procedur takich jak angioplastyka.
Przed badaniem RTG należy poinformować personel medyczny, jeśli jest się w ciąży. Poza tym zwykle nie ma konieczności dokonywania specjalnych przygotowań. Wyjątkiem jest wykonywanie badania z kontrastem, kiedy to pacjent nie powinien przyjmować niektórych leków. Warto ubrać wygodną odzież, aby czuć się swobodnie.
Wiele osób martwi się wpływem promieniowania na zdrowie. W rzeczywistości jego ilość podczas pojedynczego badania określana jest jako podobna do tej, na którą człowiek jest narażony w ciągu kilku miesięcy lub lat.
Należy pamiętać, że współcześnie jesteśmy nieustannie narażeni na promieniowanie jonizujące. Nie określono jego bezpiecznej dawki. Z tego powodu badanie RTG powinno się wykonywać tylko ze wskazań medycznych, a personel biorący w nim udział powinien być odpowiednio zabezpieczony.
Ultrasonografia (USG) to tania i bezpieczna metoda badania wykorzystująca fale ultradźwiękowe i zjawisko częściowego ich odbicia od tkanek stawiających różny opór.
Fale ultradźwiękowe to fale dźwiękowe o niezwykle wysokiej częstotliwości – umowna granica wynosi 20 kHz. Dla człowieka są niesłyszalne, ale mogą je słyszeć (i emitować) niektóre zwierzęta, np. delfiny, nietoperze czy psy.
Zasada działania ultrasonografii polega na istnieniu punktu emitującego fale dźwiękowe, punktu odbierającego je, a także ośrodka, w którym fale się rozchodzą. Głowica stanowi zarówno emiter, jak i odbiornik fal ultradźwiękowych.
Głowica emituje więc fale ultradźwiękowe (dla pacjenta niesłyszalne i niewyczuwalne), które odbijają się od tkanek i narządów, a następnie wracają do tej samej głowicy, która przetwarza otrzymaną informację na obraz. Obraz jest ruchomy, a lekarz może obserwować dany narząd czy okolicę w czasie rzeczywistym (wykluczając badanie echo serca, opóźnienie jest nieznaczne).
Ogólny podział obejmuje trzy typy badań USG:
W zależności od badanej okolicy pacjent zostanie poinformowany o tym, jak odpowiednio przygotować się do badania tak, by miało ono najwyższą wartość diagnostyczną. Przykładowo przed badaniem ultrasonograficznym gruczołu krokowego pacjent jest proszony o spożycie dużej ilości płynów i nieoddawanie moczu na kilka godzin przed badaniem.
Badanie ultrasonograficzne trwa zwykle około 15-45 minut. Przeprowadza je lekarz radiolog bądź lekarz wyspecjalizowany w przeprowadzaniu tego typu badań. Należy pamiętać, że USG jest badaniem, w którym doświadczenie ma niezwykłe znaczenie – być może wykona je większość pracowników opieki medycznej, ale tylko garstka z nich zrobi to poprawnie.
Badanie jest bezbolesne. Jeśli chodzi o badanie zewnętrzne, jedynym nieprzyjemnym momentem może być umieszczenie żelu transmisyjnego (mającego właściwości przewodzące fale ultradźwiękowe) na powierzchni skóry – jest on zwykle zimny.
Przy badaniu wewnętrznym umieszczanie wziernika w pochwie czy odbycie może wiązać się z pewnym dyskomfortem, ale nigdy z bólem.
W przypadku badania endoskopowego pacjent zwykle otrzymuje środek uspokajający. Sonda pokryta jest środkiem miejscowo znieczulającym, co także zmniejsza dyskomfort u pacjenta. Nie da się jednak ukryć, że nie jest to przyjemne badanie. Wykonywane jest jednak w przypadkach absolutnej konieczności.
Badanie ultrosonograficzne jest badaniem bezpiecznym.
Tomografia komputerowa (TK, CT, CAT scan), podobnie jak badanie RTG, wykorzystuje promieniowanie X. W tworzeniu obrazu uczestniczą jednak algorytmy komputerowe.
W tomografii komputerowej lampa rentgenowska porusza się wokół pacjenta ruchem okrężnym. Na obwodzie znajduje się od 16 do kilkuset rzędów detektorów, rejestrujących osłabienie promieniowania po przejściu przez tkanki pacjenta. Obraz jest następnie generowany przez komputer. Warto wiedzieć, że im większa liczba detektorów, tym wyższa jakość rejestrowanego obrazu.
Badanie TK jest szczególnie przydatne w diagnostyce patologii ośrodkowego układu nerwowego, płuc, brzucha i narządów miednicy.
Tomografia komputerowa jest bardzo zaawansowanym badaniem stosowanym w diagnostyce i monitorowaniu postępu leczenia, ale nie znajduje miejsca w tzw. screeningu (badanie całej populacji w celu wyłonienia jakiejś choroby).
Pacjent zawsze zostanie poinformowany, jak przygotować się do badania. Może np. zostać poproszony o wstrzymanie się od jedzenia na kilka bądź kilkanaście godzin przed badaniem.
Podczas umawiania się na badanie powinno się poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, zwłaszcza na cukrzycę. Istotne, aby powiedzieć o istniejących chorobach nerek i uczuleniach.
Jak przy wszystkich badaniach wykorzystujących promieniowanie rentgenowskie, niezwykle istotne jest poinformowanie personelu wykonującego badania o możliwości bycia w ciąży.
W dniu badania warto ubrać się wygodnie, aby maksymalnie zminimalizować dyskomfort związany z pobytem w szpitalu/ przychodni.
Podczas badania pacjent leży na specjalnym łóżku, wokół którego obraca się „koło” – tomograf (lampa rentgenowska z detektorami), który wykonuje zdjęcie. Samo badanie trwa około 10 do 20 minut. Jest ono bezbolesne, a promienie rentgenowskie są niewyczuwalne i niesłyszalne.
TK jest procedurą szybką, bezbolesną i uważa się ją za bezpieczną metodę diagnostyczną. Jednak tak samo jak w przypadku badania RTG wiąże się z pewną dawką przyjętego promieniowania jonizującego. Korzyści płynące z wykonania badania tomografii komputerowej zawsze będą przeciwstawiane pewnemu ryzyku płynącemu z ekspozycji pacjenta na promieniowanie.
Rezonans magnetyczny (RM, MRI) to metoda badania wykorzystująca silne pola magnetyczne i fale radiowe do obrazowania wnętrza ciała pacjenta.
RM polega na umieszczeniu pacjenta w aparacie wytwarzającym wysokoenergetyczne pole magnetyczne i rejestracji zdarzeń, które wywołuje ono na poziomie atomowym w organizmie człowieka.
Sposoby wykorzystania badania rezonansu magnetycznego są bardzo szerokie i według literatury jeszcze nie do końca poznane. Obecnie jest to metoda, dzięki której można diagnozować patologie ośrodkowego układu nerwowego, tkanek miękkich, stawów i układu naczyniowego.
Podczas badania pacjent spoczywa na łóżku, które jest wsuwane do aparatury rezonansu magnetycznego. Niestety dla niektórych pacjentów z klaustrofobią ten moment badania jest opisywany jako dość stresujący, a dla części z nich stanowi problem uniemożliwiający wykonanie badania.
Badanie trwa od 15 do 90 minut, a w trakcie jego trwania pacjent może porozumiewać się z technikiem za pomocą interkomu umieszczonego w aparaturze.
Niestety aparatura rezonansu magnetycznego jest dosyć głośna – pacjent otrzymuje słuchawki wyciszające lub stopery, jednak mimo to mechanizm aparatury jest słyszalny. Nie jest to powód do obaw, ponieważ głośność nie przekracza poziomu bezpieczeństwa.
MRI jest badaniem bezpiecznym i bezbolesnym. Dla niektórych pacjentów czas spędzony w aparaturze może się okazać zbyt długi lub trudny do zniesienia, a doznania dźwiękowe nie należą do przyjemnych, ale należy pamiętać, że pacjentowi absolutnie nic nie grozi.
Medycyna nuklearna stanowi osobną gałąź bardzo zaawansowanych technik obrazowania ludzkich tkanek. W bardzo dużym uproszczeniu polega na promieniowaniu jonizującym, jednak substancja generująca promieniowanie jest wprowadzana do wnętrza organizmu, podczas gdy detektor pozostaje na zewnątrz. Na co dzień tego typu badania stanowią uzupełnienie innych typów badań obrazowych.
Głównym ograniczeniem badań obrazowych są ich koszty. Większość z nich jest bowiem bezpieczna i w najgorszym wypadku wywołuje minimalny dyskomfort u pacjenta, a nigdy ból.
Dostęp do badań obrazowych jest nadal bardzo ograniczony i zależy w głównej mierze od zamożności kraju. Szacuje się, że 75% populacji żyje w miejscach, gdzie dostęp do badań radiologicznych jest znacznie utrudniony lub wręcz niemożliwy.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
