Artykuły
Zioła
Zioła można podzielić na wiele sposobów, na przykład na zioła do użytku zewnętrznego i wewnętrznego. Są to dwie duże grupy, które zawierają zioła do stosowania na skórę czy do płukania jamy ustnej oraz te, które można pić przykładowo pod postacią naparów. Inną, węższą klasyfikacją jest podział ziół ze względu na ich działanie, na przykład zioła rozkurczające, przeczyszczające czy przeciwkaszlowe.
Zioła to postać leku, która składa się z jednego lub kilku wysuszonych i rozdrobnionych surowców roślinnych. Przygotowuje się z nich nalewki, wyciągi, a także odwary, napary i maceracje. Po odpowiednim przygotowaniu przeznaczone są do stosowania zewnętrznego lub wewnętrznego.
W warunkach domowych najczęściej sporządza się wyciągi wodne z ziół metodą zaparzania. Zioła występujące w saszetkach (herbatki fix) zazwyczaj zaparza się, zalewając jedną lub dwie saszetki szklanką wrzącej wody oraz pozostawiając pod przykryciem na 5-10 minut. Podobnie postępuje się z ziołami sypkimi. Określoną ilość surowca zaparza się, a następnie cedzi. Zdarza się, że zioła sypkie bądź herbatki fix zalewa się wodą o temperaturze pokojowej i ogrzewa do wrzenia, a następnie również pozostawia pod przykryciem.
Wśród metod sporządzania ziół można zatem wyróżnić:
Powyższe metody wytrawiania surowców roślinnych są coraz rzadziej stosowane w recepturze aptecznej, ale z kolei coraz chętniej wykorzystywane w warunkach domowych, np. podczas tworzenia własnych, naturalnych kosmetyków roślinnych.
W warunkach aptecznych odwary sporządza się poprzez zalanie surowca roślinnego w infuzorce wodą o temperaturze pokojowej, a następnie miesza i podgrzewa na łaźni wodnej w temperaturze powyżej 90°C. Czas ogrzewania to zazwyczaj 30 minut. Jeśli jednak w naczyniu znajduje się 100-200 g wody, wówczas ogrzewanie trwa 45 minut bez kontroli temperatury. Zawartość infuzorki należy przecedzić przez gazę, a surowiec przepłukać wrzącą wodą i uzupełnić uzyskany odwar do odpowiedniej ilości, również stosując gazę.
W ten sposób można przygotować odwar jedynie z surowców, których związki czynne nie są wrażliwe na temperaturę. Odwary najczęściej sporządza się z twardszych części roślin, a więc z korzeni, kłączy czy kory. Zazwyczaj z 1 części surowca otrzymuje się 10 części odwaru. W warunkach domowych można przygotować je, wykorzystując garnek oraz ogrzewając odwar na ogniu. Tak można sporządzić na przykład odwar z kory dębu, kruszyny czy korzenia rzewienia.
Maceraty uzyskuje się, wytrawiając surowce w temperaturze pokojowej. Najczęściej sporządza się je z surowców śluzowych, ponieważ taka temperatura zdecydowanie wystarcza, aby śluzy przeszły do roztworu. Wysoka temperatura podczas otrzymywania naparu lub odwaru mogłaby spowodować przejście do gotowego preparatu także skrobi, która przyczyniłaby się niepotrzebnie do jego zmętnienia.
Surowiec należy opłukać pod bieżącą wodą na przykład na sicie, aby usunąć pył, drobne cząstki surowca oraz skrobię. Następnie umieszczamy go w odpowiednim naczyniu z przykrywką i zalewamy wodą o temperaturze pokojowej. Zawartość pojemnika należy wymieszać, przykryć pokrywą i odstawić na 30 minut, pamiętając aby od czasu do czasu go zamieszać. Po tym czasie gotowy macerat należy przecedzić przez gazę, a surowiec przepłukać wodą o temperaturze pokojowej i uzupełnić roztwór do odpowiedniej ilości.
Zazwyczaj z 1 części surowca otrzymuje się 20 części maceratu. W ten sposób wytrawia się na przykład korzeń prawoślazu czy nasiona lnu. Korzeń prawoślazu przed przystąpieniem do maceracji należy odpowiednio rozdrobnić, natomiast nasiona lnu wytrawia się w całości, ponieważ śluzy znajdują się w zewnętrznej powłoce nasiennej.
Ze względu na to, że napary były wykonywane w warunkach aptecznych z silnie działających surowców zawierających glikozydy, obecnie nie stosuje się tej metody sporządzania ziół w aptekach. Surowiec zalewało się wrzącą wodą w celu inaktywacji enzymów, które rozkładały glikozydy. Rozdrobniony surowiec po zalaniu wrzątkiem ogrzewało się w infuzorce przez 15 minut na łaźni wodnej, stale mieszając. Następnie infuzorkę odstawiało się również na 15 minut, od czasu do czasu mieszając. Zawartość naczynia należało następnie przecedzić w celu uzyskania gotowego produktu.
Metoda ta raczej historyczna zyskała jednak na znaczeniu w warunkach domowych. Oczywiście nie sporządza się w ten sposób silnie działających naparów z liści naparstnicy czy ziela konwalii, ale modyfikując nieco wykonanie – napar z koszyczka rumianku czy liści mięty.
Z ziół można również sporządzać nalewki metodą maceracji bądź perkolacji z zastosowaniem etanolu o odpowiednim stężeniu, a także wyciągi oraz przetwory z roślin świeżych (soki i intrakty).
Leczenie ziołami jest znane i wykorzystywane już od lat. Surowce roślinne wykazują tak zróżnicowane działanie, że nie sposób wymienić wszystkich ich właściwości. Oto najważniejsze z nich:
Zioła lecznicze wykazują także działanie przeciwzapalne (kora wierzby), przeciwgorączkowe (kwiatostan lipy), przeczyszczające (nasienie babki jajowatej i babki płesznik), ściągające (kora dębu), rozkurczające (liść mięty), immunostymulujące (ziele jeżówki purpurowej) i wiele innych wykorzystywanych w lecznictwie do dziś.
Ze względu na różnorodność związków czynnych występujących w surowcach roślinnych działają one tak wszechstronnie, że nie sposób znaleźć schorzenie, w którym z mniejszym lub większym powodzeniem nie były lub nie są obecnie wykorzystywane zioła.
Surowce roślinne dostępne są pod postacią ziół sypkich oraz w saszetkach, ale także jako mieszanki ziołowe. Wchodzą również w skład preparatów złożonych takich jak syropy, krople, tabletki, kapsułki, maści, kremy oraz wiele innych.
Zioła lecznicze znajdują zastosowanie w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła z towarzyszącym suchym kaszlem (pastylki z porostem islandzkim i liściem podbiału) oraz w kaszlu mokrym (syrop z liścia bluszczu oraz syrop tymiankowy). Skutecznie działają również w zaburzeniach trawiennych w niewydolności wątroby (tabletki i kapsułki z karczochem, korzeniem rzodkwi czarnej lub sok z korzenia mniszka lekarskiego). Działanie ochronne ostropestu plamistego na komórki wątroby wykorzystywane jest w stanach związanych z profilaktyką lub leczeniem uszkodzeń tego narządu przez leki czy etanol oraz w marskości wątroby. W stanach zapalnych i bakteryjnych dróg moczowych oraz w kamicy moczowej wykorzystywane są na przykład pasty doustne lub kapsułki zawierające liść brzozy, korzeń pietruszki czy ziele skrzypu o działaniu moczopędnym. Działanie uspokajające w nerwicy, trudnościach z zasypianiem oraz w stanach lękowych wykazuje korzeń kozłka, szyszka chmielu czy liść melisy, występujące w różnych postaciach od tabletek poprzez krople do pastylek do ssania.
Nie sposób pominąć działania ziół, które znalazły zastosowanie w kosmetyce. Szczególnie doceniane są ich właściwości przeciwbakteryjne przy cerze trądzikowej, antyoksydacyjne w kremach przeciwstarzeniowych, rozjaśniające w redukcji przebarwień oraz uszczelniające naczynia krwionośne w przypadku cery naczynkowej.
Terapie ziołowe są także ratunkiem dla włosów i skóry głowy, ponieważ wiele z nich działa przeciwłupieżowo, wzmacniająco, rozjaśniająco lub przyciemniająco, a także chroni włosy przed nadmiernym przesuszaniem lub przetłuszczaniem.
W warunkach domowych sporządza się rozmaite ziołowe płukanki do włosów, peelingi do ciała, maseczki i kremy do twarzy, hydrolaty oraz maceraty olejowe.
Hydrolat to inaczej zwana woda kwiatowa, która jest produktem ubocznym powstającym podczas pozyskiwania olejków eterycznych. Ma ona właściwości zbliżone do olejków eterycznych, ale jest znacznie mniej stężona. Hydrolaty mogą być stosowane jako toniki do twarzy, mgiełki lub płukanki do włosów, a także składniki maseczek do twarzy. Najbardziej popularny hydrolat to tak zwana woda różana.
Maceraty olejowe sporządza się podobnie jak zwykły macerat, ale z wykorzystaniem oleju zamiast wody. Rozdrobniony surowiec roślinny zalewa się olejem (na przykład słonecznikowym, z wiesiołka lub z pestek winogron), a następnie odstawia na określony czas (zazwyczaj 2-3 tygodnie), pamiętając o sporadycznym zamieszaniu zawartości. Jest to tak zwana metoda na zimno.
W domowym zaciszu z powodzeniem można wykonać własne maseczki ziołowe. Warto jednak odpowiednio wcześniej wykonać próbę uczuleniową z niewielką ilością maseczki rozprowadzonej na przykład na ręce.
Schłodzony napar z koszyczka rumianku należy wymieszać z łyżką stołową miodu oraz łyżką stołową płatków owsianych. Nałożyć na twarz na około 20 minut, omijając okolice oczu, a następnie spłukać letnią wodą.
Często w maseczkach wykonywanych w warunkach domowych używa się jogurtu naturalnego, który rozjaśnia, odżywia oraz nawilża skórę. Najczęściej łączony jest z miodem.
Składniki należy wymieszać, a uzyskaną maseczkę nałożyć na twarz na około 20 minut. Następnie spłukać ciepłą wodą.
Należy połączyć ze sobą wszystkie składniki, nałożyć na twarz na około 20 minut, a następnie spłukać letnią wodą. Maseczka to połączenie łagodzącego podrażnienia działania rumianku oraz lipy i przeciwbakteryjnego działania szałwii.
Ze względu na bogate właściwości i zastosowanie ziół można je znaleźć w każdej aptece pod postacią herbatek fix, ziół sypkich, a także kapsułek, tabletek, syropów, soków, nalewek i innych. Efekty ich stosowania są cenione od lat. Często przynoszą ulgę w różnych dolegliwościach, a także pomagają utrzymać zdrowy wygląd skóry czy włosów. Pamiętajmy jednak, że zioła nie są „na wszystko”, a często, pomimo ich stosowania, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
