Artykuły
Choroby nowotworowe
Nowotwór to nieprawidłowy rozrost tkanki, który nie podlega kontroli ze strony organizmu i nie jest podporządkowany jego prawidłowym funkcjom. Aby zrozumieć, czym jest nowotwór, warto przypomnieć naturalny cykl podziału i obumierania komórek w ciele człowieka. Obumarłe komórki są zastępowane przez nowe, które pełnią te same funkcje co poprzedniczki. Kiedy wskutek zaburzenia kontroli dochodzi do nieprawidłowego namnażania komórek, powstaje tkanka nowotworowa, która zaburza równowagę organizmu i niszczy narządy macierzyste oraz siadujące.
Rak jest specyficznym rodzajem nowotworu, który wywodzi się z tkanek nabłonkowych. Często jednak pojęcie to używane jest w mowie potocznej jako synonim nowotworu złośliwego. Utożsamianie każdej choroby nowotworowej z rakiem, bez względu na jej łagodny lub złośliwy charakter, jest błędne. Jakie inne rodzaje nowotworów można wyróżnić?
Ogólny mechanizm powstawania nowotworu zawsze łączy się z nieprawidłowym rozrostem tkanki. Nowotwory jednak nie stanowią jednorodnej grupy. W zależności od ich cech charakterystycznych nowotwory dzielą się na łagodne, złośliwe i częściowo złośliwe.
Zwykle ich przebieg jest bezobjawowy, chyba że występują w miejscu o szczególnym znaczeniu dla ustroju, np. zamykając drogi oddechowe, uciskając rdzeń kręgowy. Różnią się od prawidłowej tkanki, jednak mają łagodny charakter – nie naciekają narządów i nie dają przerzutów. Nowotwory łagodne otoczone są torebką, dlatego ich usunięcie jest skuteczne, a sama choroba daje dobre rokowania w zakresie jej wyleczenia.
Komórki nowotworów złośliwych w większym stopniu niż nowotworów łagodnych różnią się od prawidłowej tkanki. Wraz ze zwiększaniem się rozbieżności w budowie komórek nowotworowych w stosunku do zdrowych wzrasta stopień złośliwości. Nowotwory tego typu charakteryzuje szybkie tempo rozwoju, naciekanie na sąsiadujące narządy oraz przerzuty. Zazwyczaj nie posiadają torebki łącznotkankowej, dlatego ich komórki są rozsiewane po organizmie poprzez naczynia chłonne lub krwionośne. Gdy namnożą się, tworzą guzy przerzutowe, których wystąpienie pogarsza rokowanie pacjenta.
Nowotwory miejscowo złośliwe są rodzajem pośrednim między nowotworami łagodnymi a złośliwymi. Ich cechą charakterystyczną jest to, że posiadają zdolność naciekania na sąsiadujące narządy, ale nie dają przerzutów. W przypadku ich usunięcia często obserwowane są nawroty.
Inna klasyfikacja nowotworów uwzględnia rodzaj tkanki, z której wywodzi się nowotwór. Nowotwory, które powstały z tkanki nabłonkowej, dzieli się na łagodne, np. gruczolak, brodawczak, torbielak, oraz złośliwą odmianę nowotworu nabłonkowego określaną również mianem raka.
Mięśniak, tłuszczak to przykładowe nowotwory nienabłonkowe o łagodnym charakterze. W przypadku nowotworów złośliwych w zależności od rodzaju komórek, z których powstały, wyróżnia się m.in.
Nowotwory złośliwe są drugą pod względem liczebności grupą chorób, które są przyczyną zgonu wśród Polaków. Częstotliwość ich występowania jest różna. Wśród mężczyzn najczęściej diagnozowaną chorobą nowotworową są nowotwory płuc, które stanowią aż 1/5 wszystkich zachorowań na nowotwory. Następnymi w kolejności są rak gruczołu krokowego oraz rak jelita grubego. Analogicznie wśród kobiet najczęściej występującym nowotworem jest rak piersi, który stanowi 20% wszystkich zachorowań na nowotwory. Kolejnymi są rak jelita grubego oraz rak płuc.
Epidemiolodzy szacują, że za około ¾ nowotworów odpowiadają czynniki środowiskowe i chociaż nie można z całą pewnością określić przyczyny większości z nich, to unikanie czynników o udowodnionym charakterze kancerogennym zmniejsza ryzyko zachorowania. Co może wywołać nowotwór? Przyczyny mogą leżeć w poniższych czynnikach:
Pozbycie się nałogu palenia papierosów, wyeliminowanie spożywania alkoholu, ochrona przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, a także zdrowe nawyki żywieniowe zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Narzędziem w walce z zakażeniami wirusowymi, które przyczyniają się do powstania choroby nowotworowej, są szczepionki.
Należy zaznaczyć, że ryzyko wystąpienia złośliwej choroby nowotworowej wzrasta wraz z wiekiem. Większość zachorowań przypada po ukończeniu 60. roku życia. Wyjątkiem są nowotwory wieku dziecięcego o podłożu genetycznym.
Objawy nowotworu zależą od wielu czynników – jego lokalizacji, rozmiarów, wpływu na sąsiadujące tkanki. Czasami, np. w przypadku raka trzustki, choroba przebiega bezobjawowo do czasu znacznego rozrostu tkanki nowotworowej i uciskania narządów. Wyróżnia się kilka objawów nowotworów, które mogą, ale nie muszą świadczyć o rozwijającej się chorobie. W przypadku ich długotrwałego utrzymywania się należy skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę występujących dolegliwości. Są nimi:
Wybór konkretnej strategii leczenia nowotworów jest uzależniony od kilku czynników – stopnia złośliwości, typu histologicznego, jego właściwości biologicznych, umiejscowienia, stopnia zaawansowania, ale także od możliwości terapeutycznych i stanu ogólnego pacjenta oraz jego zgody na leczenie. Wyróżnia się dwa rodzaje współczesnych terapii nowotworowych: miejscowe i systemowe.
Miejscowe leczenie nowotworów polega na ich chirurgicznym usunięciu bądź zniszczeniu komórek nowotworowych za pomocą promieniowania jonizującego (RTH).
Leczenie nowotworów o charakterze systemowym odbywa się poprzez chemioterapię (CTH), hormonoterapię (HTH), a także terapię biologiczną (w tym terapia genowa i immunoterapia).
Coraz częściej w terapii nowotworów stosuje się leczenie skojarzone, które w różnych sekwencjach obejmuje metody systemowe, chirurgię oraz radioterapię.
Powszechność występowania chorób nowotworowych jest duża, jednak istnieje szereg działań profilaktycznych, które zmniejszają ryzyko ich wystąpienia. Obok ograniczenia oddziaływania czynników szkodliwych takich jak dym papierosowy lub alkohol, istotną rolę odgrywa zdrowy styl życia, w tym dieta bogata w błonnik. Bardzo ważna w przypadku chorób nowotworowych jest także wczesna diagnostyka, stąd szczególna rola przesiewowych badań w kierunku raka piersi, raka szyjki macicy, prostaty czy płuc.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
