Choroby skóry (dermatozy) – czym są? Rodzaje, objawy, badania, zapobieganie, profilaktyka 

Choroby skóry (dermatozy) – czym są? 

Dermatozy to choroby skóry, które atakują naskórek i skórę właściwą, niekiedy obejmując nawet tkankę podskórną. Proces chorobowy może toczyć się nie tylko w skórze, ale także w jej przydatkach (mieszki włosowe, paznokcie, gruczoły łojowe i potowe). Istnieje bardzo wiele chorób skóry, których głównym objawem są tak zwane wykwity, czyli chorobowe zmiany skórne. Dermatozy mogą być schorzeniami wrodzonymi warunkowanymi genetycznie, mogą powstawać w wyniku nieprawidłowych reakcji organizmu (np. alergie, choroby autoimmunologiczne, nowotwory), rozwijać się na skutek działania niekorzystnych czynników zewnętrznych lub inwazji patogenów chorobotwórczych (bakterie, wirusy, grzyby). Niektóre choroby skóry mogą dawać jedynie łagodne objawy, podczas gdy inne mają przewlekły, ciężki przebieg lub nawet stanowią bezpośrednie zagrożenie życia.  

Szacuje się, że dermatozy dotykają aż 30% Polaków, a najczęściej diagnozowane są stany zapalne skóry (wyprysk), trądzik, grzybice, pokrzywka, łuszczyca i osutki polekowe.  

Z kolei w populacji dziecięcej dominuje atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, łojotokowe zapalenie skóry oraz infekcje bakteryjne i wirusowe. Ciąża to stan, w którym kobiety są szczególnie narażone na pojawienie się nowych lub nasilenie istniejących problemów skórnych. W wyniku przemian hormonalnych, metabolicznych i immunologicznych zwiększa się ryzyko powstawania rozstępów, reakcji alergicznych i wielu innych dermatoz charakterystycznych dla okresu ciąży.  

Rodzaje chorób skóry 

Istnieje kilka klasyfikacji chorób skóry uwzględniających różne aspekty: etiologię schorzenia, lokalizację zmian chorobowych, właściwości wykwitów skórnych oraz wiek występowania. 

Biorąc pod uwagę przyczyny rozwoju dermatozy, wyróżnia się następujące choroby skóry: 

• bakteryjne (np. czyrak, zapalenie mieszków włosowych, figówka, róża, liszajec zakaźny, różyca, choroba kociego pazura, łupież rumieniowy, promienica, niesztowica, ropnie mnogie pach); 
• grzybicze (np. grzybica owłosionej skóry głowy, grzybica skóry gładkiej, stóp, pachwin, paznokci, kandydoza błon śluzowych, zajady, łupież pstry, ziarniniak drożdżakowy); 
• wirusowe (opryszczka, półpasiec, ospa wietrzna, brodawki, niesztownica zakaźna, guzki dojarek, mięczak zakaźny); 
• pasożytnicze (wszawica, świerzb); 
• alergiczne (np. pokrzywka ostra i przewlekła, obrzęk naczynioruchowy, wyprysk kontaktowy, wyprysk zawodowy, atopowe zapalenie skóry, osutki polekowe, świerzbiączka guzkowa); 
• autoimmunologiczne (np. pęcherzyca zwykła, pemfigoid, nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka, zapalenie opryszczkowate skóry, sarkoidoza); 
• fotodermatozy (np. pokrzywka świetlna, wielopostaciowe osutki świetlne, odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne, świetlne zapalenie czerwienie warg); 
• genetyczne (rogowiec dłoni i stóp, rybia łuska, rogowacenie mieszkowe, choroba Dariera, choroba  Haileya-Haileya, pęcherzowe oddzielanie się naskórka, zespół Blocha-Sulzbergera); 
• gruźlice skóry (np. toczniowa, rozpływowa, brodawkująca, wrzodziejąca, rumień stwardniały); 
• choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty, zespół antyfosfolipidowy, zespół  Sneddona, zespół  Sjogrena, twardzina układowa, liszaj twardzinowy i zanikowy, zapalenie skórno-mięśniowe, guzkowe zapalenie tętnic, Zespół Sharpa); 
• dermatozy wynikające z zaburzeń metabolicznych (porfiria szpikowa i wątrobowa, kępki żółte w hiperlipoproteinemiach, obumieranie tłuszczowate i rumień  nekrolityczny wędrujący występujące w cukrzycy); 
• znamiona i łagodne nowotwory (znamiona barwnikowe, brodawki łojotokowe, gruczolak łojowy, naczyniaki, ziarniniaki, włókniaki, bliznowce); 
• nowotwory (chłoniaki skóry, choroba Bowena, erytroplazja  Queyrata, rak kolczystokomórkowy skóry, rak podstawnokomórkowy skóry, rak brodawkujący, czerniak złośliwy); 
• zaburzenia barwnikowe (bielactwo nabyte, piegi, ostuda); 
• choroby naczyniowe skóry (plamica małopłytkowa wrodzona, plamice z zaburzeń krzepliwości, plamica starcza, przewlekłe zapalenie naczyń włosowatych, zapalenie  ziarniniakowe naczyń  Wegenera, zespół Churga-Strauss, piodermia zgorzelinowa, guzowate zapalenie naczyń); 
• choroby skóry wynikające z zapalenia tkanki podskórnej (choroba Webera i Christiana, zespół  Rothmana-Makaia, cytophagic histiocytic panniculitis); 
• choroby spowodowane działaniem czynników fizycznych (odmrożenia, oparzenia, pokrzywka fizykalna, odczyn porentgenowski); 
• dermatozy ciążowe (swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży – PUPPP, cholestaza ciążowa, grudkowe zapalenie skóry, świerzbiączka ciążowa, liszajec opryszczkowaty, progesteronowe autoimmunologiczne zapalenie skóry, pemfigoid ciężarnych). 

Najgroźniejsze choroby skóry 

Do chorób skóry, które cechuje szczególnie ciężki przebieg, nie rzadko stwarzając ryzyko zagrożenia życia, należą przede wszystkim: 

• rak skóry – najgroźniejszy jest czerniak złośliwy skóry ze względu na duże tempo rozwoju, oporność na leki i wcześnie występujące przerzuty. Czerniak wywodzi się z melanocytów (komórki barwnikowe skóry), które przekształciły się w komórki nowotworowe i mnożą się w niekontrolowany sposób. Zmiany skórne mogą pojawić się na skórze, błonach śluzowych i na gałce ocznej. Czerniak może powstać na uprzednio niezmienionej skórze lub zlokalizować się na podłożu znamienia (pieprzyka) – wówczas często dochodzi do zmiany jego kształtu i grubości, może pojawić się świąd, ból lub krwawienie. Zmiany skórne mają postać czerwonych lub bardzo ciemnych, a nawet czarnych plamek o nieregularnym kształcie i grubości. Wszelkie zmiany w wyglądzie dotychczasowych pieprzyków powinny skłonić nas do konsultacji u dermatologa, który obejrzy znamiona przy pomocy specjalnego dermatoskopu, a w razie konieczności zleci badanie histopatologiczne. Jeśli czerniak zostanie wykryty zbyt późno i dojdzie do przerzutów do narządów wewnętrznych, szanse na wyleczenie znacznie spadają. Inne często występujące niebezpieczne nowotwory skóry to rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy. Rak podstawnokomórkowy jest najczęściej diagnozowanym nowotworem skóry. Na szczęście rozwija się bardzo powoli i rzadko daje przerzuty, a wczesne wykrycie znacznie polepsza rokowania. Zwykle pojawia się na odsłoniętych częściach ciała, np. w obrębie głowy i szyi, ale równie dobrze może zlokalizować się w innym miejscu na ciele. Rak podstawnokomórkowy ma postać niewielkiego guzka barwy porcelanowej, który może występować w kilku odmianach (np. odmiana wrzodziejąca, powierzchowna, twardzinopodobna). Zwykle jego rozpoznanie nie stwarza dla lekarza większych trudności. Rak kolczystokomórkowy jest drugim z kolei najczęstszym nowotworem skóry. Może on dawać przerzuty do węzłów chłonnych. Przybiera zwykle postać guzka lub owrzodzenia. Zmiana może swędzieć, boleć i krwawić po podrażnieniu. Często lokalizuje się na pograniczu skóry i błony śluzowej, np. na wardze, w okolicy oczu, nosa lub narządów płciowych; 
• rybia łuska arlekinowa – to poważna choroba genetyczna o dramatycznym przebiegu. W tej najcięższej postaci wrodzonej rybiej łuski proces nadmiernego rogowacenia naskórka rozpoczyna się już w życiu płodowym. Dziecko w chwili narodzin (często przedwczesnych) ma skórę w całości pokrytą twardą warstwą szarożółtego, zrogowaciałego naskórka, który przypomina pancerz. Podczas ruchów noworodka skóra głęboko pęka, tworząc głębokie rozpadliny podatne na wtórne zakażenia bakteryjne, które mogą przekształcić się w infekcje uogólnione. W następstwie procesu chorobowego twarz i kończyny ulegają deformacji (np. spłaszczony nos, wywinięte wargi i powieki, przykurcz kończyn). Dzieci chore na tę postać rybiej łuski mają trudności z oddychaniem, karmieniem i poruszaniem się. Ich stan jest bardzo ciężki, a czasem są niezdolne do przeżycia; 
• pęcherzowe oddzielanie się naskórka – wyróżnia się aż 5 postaci tej rzadkiej choroby genetycznej, a najcięższy przebieg charakteryzuje postać dystroficzna, w której zmiany lokalizują się głęboko w skórze właściwej. Na skutek drobnych urazów lub nawet samoistnie na całej powierzchni ciała tworzą się rozległe, bolesne pęcherze surowicze lub krwotoczne. Na skórze powstają prosaki, przebarwienia, nadżerki, blizny i ubytki naskórka. Chorobie może towarzyszyć łysienie, zanik paznokci, zrosty palców rąk i stóp. Objawy pęcherzowego oddzielania naskórka mogą pojawić się już od pierwszych chwil życia, a w późniejszym wieku wzrasta ryzyko rozwoju raka skóry w obrębie licznych blizn. Oprócz dużego nasilenia zmian skórnych choroba może objąć także błony śluzowe przewodu pokarmowego, układu moczowego i płuc, powodując zrosty i przewężenia w obrębie przełyku, cewki moczowej i odbytu oraz uszkodzenie słuchu. Chorzy na pęcherzowe oddzielanie naskórka nie są w stanie normalnie funkcjonować, ponieważ każdego dnia towarzyszy im dotkliwy ból; 
• erytrodermia – to inaczej złuszczające zapalenie skóry, które może pojawić się nagle wskutek zaburzeń immunologicznych czy stosowanych leków, lub wtórnie, stanowiąc zaostrzenie różnorodnych chorób skóry, np. łuszczycy. Stan zapalny obejmuje aż 75-90% powierzchni ciała. Czerwone wykwity pokrywają obrzękniętą skórę, która nadmiernie się łuszczy, traci włosy, a paznokcie ulegają zniekształceniom. Chorzy odczuwają świąd, ból i ogólne osłabienie. Takiemu stanowi może też towarzyszyć gorączka, dreszcze i zastoinowa niewydolność serca. Erytrodermia wymaga hospitalizacji i agresywnego leczenia. U pacjentów występuje wyższe ryzyko wtórnego zakażenia bakteryjnego i posocznicy. Nieleczona erytrodermia prowadzi do licznych powikłań, a w skrajnych przypadkach może stać się przyczyną śmierci. 

Rzadkie choroby skóry 

Najrzadziej występujące choroby skóry to genodermatozy, których przyczyną są mutacje genetyczne. Wadliwe geny mogą zostać odziedziczone po rodzicach lub mutacja może pojawić się de novo w rozwijającym się zarodku. Genodermatozy mogą powodować zaburzenia pigmentacji skóry (np. albinizm), nadmierne rogowacenie (np. choroba Dariera), nadwrażliwość naskórka (np. pęcherzowe oddzielanie się naskórka), tendencję do powstawania nowotworów i narośli skórnych (dysplazja Lewandowsky’ego-Lutza). Niektóre mogą zaburzać budowę tkanki łącznej (np. zespół Ehlersa i Danlosa) oraz naczyń krwionośnych i limfatycznych (zespół Oslera–Rendu–Webera). Wiele chorób genetycznych, oprócz zaburzeń w budowie i funkcji skóry, może wpływać także na inne struktury wywodzące się z tego samego listka zarodkowego, takie jak włosy, paznokcie, zęby (dysplazja ektodermalna). 

Objawy chorób skóry 

Podstawowym objawem dermatoz są różnego rodzaju wykwity skórne. Często już na etapie badania ich wyglądu i ewolucji zmian lekarz dermatolog jest w stanie postawić trafną diagnozę. Wyróżnia się kilkanaście rodzajów wykwitów: 

• wykwity pierwotne – powstają jako bezpośredni przejaw toczącego się procesu chorobowego. Zalicza się do nich: 
  • pęcherze i pęcherzyki – to wykwity wyraźnie wznoszące się ponad powierzchnię skóry wypełnione płynem. Jeśli ich średnica nie przekracza 0,5 cm, nazywane są pęcherzykami, natomiast większe wykwity definiuje się jako pęcherze. W zależności od dokładnej lokalizacji płynu w tkankach wyróżnia się pęcherze podrogowe (np. liszajec), śródnaskórkowe (np. pęcherzyca zwykła), podnaskórkowe (np. pemfigoid) i dermolityczne (pęcherzowe oddzielanie się naskórka). Zanikając, pęcherze nie pozostawiają po sobie blizn; 
  • krosty – choć wyglądem przypominają wypukłe pęcherze, różnią się widoczną zawartością treści ropnej. Ropa może być obecna w wykwitach od samego początku schorzenia (np. łuszczyca krostkowa) lub pojawić się w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego w obrębie pęcherzy; 
  • plamy – to wykwity płaskie, niewyczuwalne w dotyku, które różnią się od zdrowej skóry wyłącznie kolorem. Odmienne zabarwienie może wynikać z nadmiernego odkładania się barwnika w skórze (np. piegi, znamiona), z przekrwienia w przebiegu stanu zapalnego (wówczas plamy nazywane są rumieniem), zmian naczyniowych (wynaczynienia, teleangiektazje, naczyniaki) lub jako plamy złogowe (np. przy zatruciu rtęcią); 
  • bąble – bąble pokrzywkowe powstają na skutek obrzęku skóry właściwej. Wykwity te unoszą się ponad powierzchnię skóry i charakteryzują się porcelanowobiałą lub różowawą barwą. Mogą bardzo szybko powstawać i równie szybko ustępować, bez pozostawiania żadnych śladów. Bąble występują m.in. w przebiegu pokrzywki oraz po poparzeniu pokrzywą, skąd pochodzi ich nazwa; 
  • guzki – to niewielkie, wypukłe wykwity, powstające na skutek zmian chorobowych w skórze właściwej. Gdy ulega rozpadowi, zmiana ustępuje z pozostawieniem blizny (np. guzki gruźlicze); 
  • guzy – to wykwity wyniosłe nad powierzchnię skóry, które obejmują zarówno skórę właściwą, jak i tkankę podskórną. Wyróżnia się guzy o charakterze zapalnym (rumień guzowaty, czyrak) oraz guzy nowotworowe (tumor), które mogą być łagodne (włókniaki) lub złośliwe (rak skóry, ziarniniak grzybiasty); 
  • grudki – mają postać wyraźnie odgraniczonych od zdrowej skóry wypukłych wykwitów. Różnią się przede wszystkim spoistością i ustępują bez pozostawiania śladów. Powstawanie grudek może wiązać się z przerostem naskórka – takimi grudkami naskórkowymi są brodawki. Zmiany chorobowe częściej jednak dotyczą zarówno naskórka, jak i skóry właściwej, jak ma to miejsce np. w łuszczycy czy liszaju płaskim. Jeśli grudki zleją się w duże obszary o średnicy przekraczającej 1 cm, nazywane są blaszkami; 
• wykwity wtórne – powstają na bazie wykwitów pierwotnych, będąc ich następstwem. Są to: 
  • strupy – to zmiany powstałe na powierzchni skóry na skutek zasychania płynu wysiękowego lub treści ropnej z poprzednich wykwitów. Strupy mogą także tworzyć się na nadżerkach i owrzodzeniach; 
  • nadżerki – to ubytki w zniszczonym chorobowo naskórku. Zwykle goją się, nie pozostawiając blizn; 
  • przeczosy – to rodzaj nadżerki powstałej na skutek drapania w przebiegu chorób ze świądem (np. świerzb, świerzbiączka); 
  • pęknięcia i rozpadliny – to podłużne, wąskie ubytki nie tylko w naskórku, ale i w głębszych warstwach skóry. Mogą pozostawiać po sobie blizny; 
  • owrzodzenia – to ubytki w skórze właściwej, które mogą powstawać na bazie guzków, guzów, krost lub w wyniku oparzeń, odmrożeń, odleżyn lub patologicznych zmian naczyniowych. Owrzodzenia po zagojeniu zazwyczaj pozostawiają blizny; 
  • blizny – to struktury utworzone z tkanki łącznej włóknistej, powstające w miejscach uszkodzenia skóry właściwej. Blizny mogą mieć charakter przerostowy (np. pooparzeniowe, pooperacyjne) lub zanikowy (przewlekły toczeń rumieniowaty, liszaj twardzinowy i zanikowy); 
• łuski – stanowią złuszczającą się warstwę rogową skóry. Łuska powstaje w czasie ustępowania zmian zapalnych w przebiegu chorób z nadmiernym rogowaceniem (rybia łuska) lub w łuszczycy, w której dochodzi do przyspieszenia procesu podziału keranocytów. 

Oprócz wykwitów objawem dermatozy mogą być tzw. stany narzucone skóry, do których zaliczamy: 

• liszajowacenie (lichenizacja) – przerost naskórka z nasilonym poletkowaniem na powierzchni, przez co skóra staje się szorstka. Liszajowacenie jest charakterystyczne dla przewlekłych stanów zapalnych, np. w przebiegu atopowego zapalenia skóry; 
• zliszajcowacenia – mają postać żółto-miodowych, miękkich strupów; 
• spryszczenie – charakteryzuje się fazowym wysiewem zmian o typie wyprysku w miejscach objętych procesem chorobowym innego rodzaju.  

Poza zmienionym wyglądem skóry do objawów chorób skóry mogą dołączyć: 

• świąd, 
• pieczenie, 
• bolesność. 

Podstawowe badania przy chorobach skóry 

Podstawą w procesie diagnostycznym chorób skóry jest badanie przedmiotowe pacjenta. Lekarz uważnie ogląda zmienioną chorobowo skórę, biorąc pod uwagę nie tylko wygląd wykwitów, ale także ich rozmiar, kształt, liczebność i zabarwienie. Istotna jest także tzw. ewolucja zmian, czyli ich zmienność w czasie. Niekiedy oględzin może wymagać cała powierzchnia skóry, która może wykazywać cechy charakterystyczne dla konkretnych stanów chorobowych, np. brunatne zabarwienie skóry może świadczyć o marskości wątroby, a nadmierna suchość występuje często w przebiegu chorób atopowych. Wiele informacji może także dostarczyć wygląd błon śluzowych, włosów i paznokci. 

Wywiad lekarski pozwala odnotować obecność objawów towarzyszących, takich jak świąd, pieczenie czy bolesność. Lekarz zbiera także informacje o warunkach, w jakich pojawiły się pierwsze zmiany (środowisko pracy, kontakt z czynnikami toksycznymi lub alergenami) oraz ustala, czy w rodzinie występowały podobne przypadki dermatoz.  

Badania, które wykonuje się w celu zdiagnozowania chorób skóry, to: 

• dermatoskopia – to nieinwazyjna metoda pozwalająca na dokładną ocenę poszczególnych elementów strukturalnych skóry, jej wytworów i błon śluzowych. Zaletami badania dermatoskopowego są szybkość, bezbolesność, bezpieczeństwo i niski koszt przeprowadzenia oraz brak konieczności pobierania wycinka skóry. Dermatoskopia ma największe zastosowanie w badaniu zmian barwnikowych (czerniaki, znamiona) oraz zmian naczyniowych pod kątem diagnostyki nowotworowej. Nieprawidłowości zaobserwowane podczas dermatoskopii mogą skłonić lekarza do zlecenia dalszych, bardziej inwazyjnych badań, takich jak pobranie wycinka do oceny histopatologicznej. Oprócz wczesnego wykrywania czerniaka dermatoskopia jest przydatna w diagnostyce chorób zapalnych skóry, a także w badaniu płytek paznokciowych i owłosionej skóry głowy. Dermatoskop to urządzenie wyposażone w wystandaryzowane źródło światła oraz lupę z 10-20-krotnym powiększeniem. Przed oglądaniem zmian na skórę nanosi się olejek immersyjny lub żel ultrasonograficzny w celu zminimalizowania zakłóceń obrazu wynikających z odbijania i rozpraszania światła oraz lepszego uwidocznienia kolorów. Badanie jednej zmiany trwa kilka minut, a w postawieniu diagnozy dużą rolę odgrywa wiedza i doświadczenie lekarza; 
• badanie histopatologiczne – aby przeprowadzić to badanie, należy pobrać od pacjenta wycinek skóry z miejsca zmiany. Pobrana próbka jest następnie utrwalana, cięta na małe fragmenty i barwiona. Tak przygotowany preparat poddaje się wnikliwej analizie pod mikroskopem. Badanie histopatologiczne jest wykorzystywane przede wszystkim w diagnostyce nowotworowej. Dzięki niemu możliwe jest rozróżnienie zmian łagodnych od złośliwych. Metoda ta pozwala również na wykrycie chorób skóry o podłożu zapalnym; 
• kapilaroskopia – to badanie służące do oceny mikrokrążenia. Używany w tym celu stereomikroskop pozwala oglądać obraz w 10-200-krotnym powiększeniu, dzięki czemu widoczny jest kształt, wielkość i liczebność naczyń krwionośnych. Podczas tego nieinwazyjnego badania można wykryć ich uszkodzenie przejawiające się mikrowybroczynami oraz ocenić przepływ krwi. Tego typu analizie poddaje się naczynia włosowate w obrębie wału paznokciowego. Kapilaroskopia znajduje zastosowanie przede wszystkim w diagnostyce zespołu Raynauda i twardziny układowej, a pomocniczo może być przeprowadzona przy podejrzeniu zapalenia skórno-mięśniowego oraz tocznia rumieniowatego, które przebiegają ze zmianami skórnymi; 
• płatkowe testy skórne – mogą zostać zlecone przy podejrzeniu alergicznego charakteru zmian skórnych, zwłaszcza gdy mają one postać pęcherzy bądź grudek, którym towarzyszy świąd. Wskazaniem do diagnostyki pod kątem alergii może być również pojawienie się objawów skórnych po kontakcie z potencjalnym alergenem oraz w rodzinach obciążonych skłonnością do atopii. Płatkowe testy skórne polegają na naklejeniu na powierzchnię skóry (najczęściej plecy) plastrów nasączonych roztworami najczęściej uczulających alergenów kontaktowych. Pozostawia się je na skórze na co najmniej 48 godzin, a odczytu wyników dokonuje się w drugiej dobie od aplikacji oraz ewentualnie po 72 lub 96 godzinach w celu wykrycia opóźnionej reakcji alergicznej; 
• posiewy mikrobiologiczne – badania mikrobiologiczne wykonuje się, gdy zachodzi podejrzenie grzybicy lub zakażeń bakteryjnych i wirusowych. Oprócz identyfikacji rodzaju patogenu odpowiedzialnego za rozwój schorzenia możliwe jest także określenie jego lekowrażliwości (antybiogram), co umożliwia dobranie najefektywniej działających antybiotyków. Sposób pobrania materiału może się różnić w zależności od specyfiki zmian skórnych. Aby pobrać wymaz z rany lub owrzodzenia, wystarczy potarcie sterylnym wacikiem bawełnianym. Zbadanie zawartości ropnia lub pęcherza może wymagać jego przebicia; 
• badanie lampą Wooda – polega na naświetlaniu zmian skórnych promieniami UV o długości fali 320-400 nm, które wywołują zjawisko fluorescencji. Zastosowanie światła Wooda obejmuje diagnostykę infekcji skóry (np. grzybica), zaburzeń pigmentacji i porfirii skórnych. W zależności od rodzaju drobnoustroju kolonizującego powierzchnię skóry po naświetleniu lampą obserwuje się charakterystyczne kolory fluorescencji, np. Microsporum spp. wywołujący grzybicę owłosionej skóry głowy emituje błyszczącą, zieloną fluorescencję, infekcje Corynebacterium minutissimum cechuje czerwony kolor, a Pseudomonas aeruginosa można rozpoznać po zielonkawo-żółtym zabarwieniu. To proste badanie umożliwia odróżnienie bielactwa nabytego od łupieżu pstrego, który daje charakterystyczną, żółtą fluorescencję. W świetle lampy Wooda lepiej widoczne są także zmiany hipo- i hiperpigmentacyjne. 

Choroby skóry – profilaktyka 

O skórę należy dbać codziennie, aby utrzymać ją w czystości, zapewnić optymalne nawilżenie i zapobiegać rozwojowi chorób. Do działań profilaktycznych zalicza się: 

• dbałość o właściwą higienę – czyli codzienne oczyszczanie skóry, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc zabrudzonych, takich jak ręce, twarz, okolice intymne. Warto od najmłodszych lat uczyć nawyku częstego mycia rąk i buzi, ponieważ u dzieci często zdarzają się mikrourazy skóry, które nieodpowiednio oczyszczone mogą doprowadzić do nadkażeń bakteryjnych; 
• unikanie poparzeń słonecznych – przebywając na świeżym powietrzu latem, powinno się zawsze nakładać krem z filtrem UV (minimum SPF 30). Osoby o jasnej karnacji z wieloma pieprzykami powinny zrezygnować z opalania się (także w solarium), a wychodząc na słońce latem koniecznie zastosować kremy z wysokim filtrem UV (np. SPF 50), powtarzając aplikację co 2 godziny. Gdy nasłonecznienie jest bardzo silne, najlepiej całkowicie zasłonić skórę lekkimi ubraniami, zakładając jednocześnie kapelusz i okulary przeciwsłoneczne; 
• zapobieganie otarciom i odparzeniom – każde podrażnienie osłabia barierę ochronną i zwiększa ryzyko infekcji; 
• ochrona przed czynnikami drażniącymi – w czasie pracy, w której jesteśmy narażeni na kontakt z substancjami chemicznymi, a także podczas używania środków czyszczących w domu, warto korzystać z rękawiczek ochronnych; 
• zabezpieczanie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi – silny wiatr, niska temperatura i wilgoć niekorzystnie wpływają na stan skóry. Przed wyjściem na zewnątrz należy zastosować krem ochronny i w miarę możliwości osłonić skórę odzieżą; 
• unikanie alergenów kontaktowych – osoby ze stwierdzoną alergią kontaktową powinny przede wszystkim wyeliminować z najbliższego otoczenia uczulające przedmioty i substancje, a odzież prać w delikatnych środkach piorących przeznaczonych dla alergików i małych dzieci; 
• zapewnienie optymalnego nawilżenia – przyjmuje się, że każdy powinien regularnie nakładać kremy dobrane do swojego wieku i typu skóry. Większego nawilżenia może wymagać skóra osób spędzających dużo czasu w klimatyzowanych pomieszczeniach i korzystających z chlorowanej wody. Stosowanie emolientów jest natomiast koniecznością u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry, u których skóra ma skłonność do nadmiernej utraty wody, co upośledza jej funkcjonowanie. Aby osiągnąć najlepszy efekt nawilżenia, emolienty w formie kremu należy aplikować 3-4 minuty po każdej kąpieli; 
• stosowanie dobrej jakości kosmetyków z jak najmniejszą zawartością substancji zapachowych, barwników i substancji pieniących. Ma to szczególne znaczenie w pielęgnacji skóry niemowląt i dzieci oraz osób ze skórą wrażliwą, skłonną do alergii. Nie zawsze najdroższy produkt jest najlepszy – w wyborze odpowiedniego kosmetyku należy kierować się przede wszystkim jego składem; 
• wykonywanie tatuaży i piercingu tylko w profesjonalnych salonach, co ograniczy ryzyko infekcji; 
• regularne badania profilaktyczne w kierunku czerniaka – dotyczy to zwłaszcza osób z jasną karnacją i licznymi piegami, posiadaczy znamion, naczyniaków i brodawek.  Dermatoskopii częściej powinny poddawać się osoby, w których rodzinie występowały przypadki nowotworów skóry oraz wszyscy, którzy w sezonie letnim ulegli poparzeniom słonecznym. 

Dobry stan skóry i jej właściwe funkcjonowanie są niezbędne do zachowania pełni zdrowia. Choć na rozwój niektórych chorób skóry nie mamy wpływu, warto o nią codziennie dbać, aby wspierać jej mechanizmy obronne. Wszelkie wykwity pojawiające się na skórze, a także każde zmiany w obrębie istniejących znamion i brodawek powinny zostać skonsultowane z lekarzem.  

Źródła: 

• Dańczak-Pazdrowska A., Polańska A., Żaba R., Adamski Z., Znaczenie kapilaroskopii w autoimmunizacyjnych chorobach tkanki łącznej, Forum Reumatol., 2015. 
• Diepgen T. L., Occupational skin diseases, Journal of the German Society of Dermatology, 2012. 
• Fonacier L. S., Dreskin S. C., Leung D. Y. M., Allergic skin diseases, American Academy of Allergy, Asthma & Immunology, 2010. 
• Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002. 
• Rutkowski P., Wysocki P., Nasierowska-Guttmejer A., Fijuth J., Kalinka-Warzocha E., Świtaj T., Jeziorski A., Szacht M., Zegarski W., Wysocki W. M., Rudnicka L., Owczarek W., Krzakowski M., Czerniaki skóry — zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w 2016 roku, Via Medica, 2015. 
• Stasiak M., Lasek J., Witkowski Z., Marks W., Gołąbek K., Zakażenia skóry i tkanek miękkich — złożony i aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny lekarza każdej specjalności medycznej, Via Medica, 2012. 
• Sybilski A. J., Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. dbajmy o nią!, Pediatr Med Rodz, 2012. 
• Śpiewak R., Częstość występowania chorób skóry w losowej grupie dorosłych Polaków, Estetol Med Kosmetol, 2012. 
• Weltz-Kubiak K., Reich A., Znaczenie emolientów w codziennej pielęgnacji skóry, Forum Dermatologicum, 2016. 
• Wertheim-Tysarowska K., Genodermatozy – patogeneza i diagnostyka molekularna, Postępy Biochemii, 2018.