Methotrexat-Ebewe (Methotrexatum)

Methotrexat-Ebewe jest to lek zawierający substancję czynną metotreksat należącą do grupy leków zwanych antymetabolitami. Lek ten wykazując działanie cytotoksyczne, znalazł zastosowanie w leczeniu wielolekowym nowotworów złośliwych jak również w chorobach autoimmunologicznych. 

Jak działa lek Methotrexat-Ebewe?

Główne działanie leku polega na hamowaniu wzrost szybko namnażających się komórek w organizmie, spadku aktywności układu odpornościowego, jak również działaniu przeciwzaplanym.

Kiedy stosuje się lek Methotrexat-Ebewe?

Lek Methotrexat-Ebewe stosowany jest w leczeniu:

• skojarzonym leczeniu wielolekowym nowotworów złośliwych i ostrych białaczek
• najcięższej, opornej na leczenie postaci uogólnionej łuszczycy pospolitej wraz z łuszczycowym zapaleniem stawów
• innych chorób autoimmunologicznych (reumatoidalne zapalenie stawów)

Jak stosować lek Methotrexat-Ebewe?

Methotrexat-Ebewe jest stosowany tylko i wyłącznie pod nadzorem lekarza z doświadczeniem w stosowaniu chemioterapii przeciwnowotworowej lub w prowadzeniu leczenia immunosupresyjnego.

Dawkowanie:

Oporna na leczenie uogólniona postać łuszczycy pospolitej, łuszczycowego zapalenia stawów oraz inne choroby autoimmunologiczne:

• w terapii opornej na leczenie uogólnionej postaci łuszczycy pospolitej, łuszczycowego zapalenia stawów oraz innych chorób autoimmunologicznych lek Methotrexat-Ebewe zaleca się stosować wyłącznie raz na tydzień, w przeciwnym wypadku może to skutkować zgonem
• dawka tygodniowa stanowi zazwyczaj od 10 do 25 mg metotreksatu stosowanego doustnie
• podawana dawka leku uzależniona jest od wyników terapii i występowania działań niepożądanych leku
• leczenie rozpoczyna się zazwyczaj od dawki 2,5–5 mg na tydzień i możliwości jej stopniowego zwiększania do 7,5–25 mg na tydzień

Nowotwory złośliwe i ostre białaczki:

• dawka podawanego metotreksatu zależy od wskazania, stanu zdrowia pacjenta oraz wyników morfologii krwi
• schemat wielolekowej chemioterapii obejmuje najczęściej małe (dawka pojedyncza nie większa niż 100 mg/m² powierzchni ciała pacjenta), średnie (dawka pojedyncza od 100 do 1000 mg/m² powierzchni ciała pacjenta) lub duże (dawka pojedyncza większa niż 1000 mg/m²powierzchni ciała pacjenta) 

Przyjęcie większej niż zalecana dawki leku Methotrexat-Ebewe:

W sytuacji zastosowania większej niż zalecana dawki leku należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub najbliższym szpitalnym oddziałem ratunkowym oraz zabrać ze sobą opakowanie leku. W sytuacji przedawkowania mogą pojawić się: łatwe powstawanie siniaków lub krwawienia, osłabienie, rany w jamie ustnej, nudności, wymioty, czarne lub krwiste stolce, odkrztuszanie krwi lub wymioty, oraz spadek ilości moczu.

Pominięcie zastosowania leku Methotrexat-Ebewe:

Nie należy stosować dawki podwójnej w celu uzupełnienia pominiętej tabletki.

Przerwanie stosowania leku Methotrexat-Ebewe:

Nie wolno przerywać leczenia bez zalecenia lekarza. W razie jakichkolwiek dalszych wątpliwości związanych ze stosowaniem tego leku należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty.

Kiedy nie stosować lek Methotrexat-Ebewe?

Nie należy stosować leku Methotrexat-Ebewe:

• w przypadku gdy pacjent wykazuje uczulenie na metotreksat lub na którykolwiek z pozostałych składników tego leku
• w przypadku zdiagnozowania ciężkich zaburzeń czynności wątroby
• w przypadku ciężkich zaburzeń czynności nerek
• w przypadku zaburzenia w produkcji krwinek, w tym zaburzenia czynności szpiku kostnego (leukopenia, małopłytkowość, niedokrwistość), zmiany w obrazie krwi
• w przypadku ciężkich lub czynnych zakażeń (zapalenie jamy ustnej, owrzodzenie jamy ustnej, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy
• świeże rany chirurgiczne
• w przypadku gdy pacjent spożywa duże ilości alkoholu lub ma zdiagnozowaną poalkoholową chorobę wątroby lub inną chorobę wątroby
• w przypadku obniżonej odporności
• w przypadku karmienia piersią oraz dodatkowo w ciąży, jeśli pacjentka stosuje lek we wskazaniach nieonkologicznych

Lekarz indywidualnie ocenia ryzyko stosowania leku u pacjenta.

Jak każdy lek, lek Methotrexat-Ebewe może wywołać skutki uboczne, jednak nie wystąpią one u każdego pacjenta. 

Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, w przypadku wystąpienia któregokolwiek z wymienionych  działań niepożądanych:

• zaburzenia ze strony płuc (ogólne złe samopoczucie, suchy, drażniący kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej lub gorączka)
• silne łuszczenie się skóry lub powstawanie pęcherzy na skórze
• krwawienie bez przyczyny (w tym krwawe wymioty) lub powstawanie siniaków
• ciężka biegunka
• owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej
• czarne lub smoliste stolce
• krew w moczu lub w kale
• drobne czerwone plamki na skórze
• stan gorączkowy
• zażółcenie skóry (żółtaczka)
• ból lub trudności w oddawaniu moczu
• uczucie pragnienia, częste oddawanie moczu
• napady padaczkowe (drgawki)
• utrata przytomność
• nieostre widzenie lub zaburzenia widzenia
• krwioplucie, czyli odkrztuszanie wydzieliny z krwią

Inne działania niepożądane:

Bardzo częste (mogą występować częściej niż u 1 na 10 osób):

• spadek odporności na zakażenia
• zapalenie gardła
• spadek liczby płytek krwi (małopłytkowość) oraz spadek liczby krwinek białych (leukopenia)
• ból głowy, zawroty głowy, kaszel
• utrata apetytu
• biegunka, ból brzucha, nudności, wymioty
• wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
• wzrost aktywności enzymów wątrobowych (AspAT, AlAT), fosfatazy zasadowej
• spadek stężenia bilirubiny we krwi
• spadek klirensu kreatyniny
• łysienie
• zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie

Częste (mogą występować rzadziej niż u 1 na 10 osób):

• półpasiec
• niedokrwistość (spadek liczby krwinek czerwonych, krwinek białych i płytek krwi (pancytopenia)
• całkowity lub prawie całkowity brak granulocytów (agranulocytoza)
• zahamowanie czynności szpiku kostnego
• senność
• zapalenie spojówek
• zaburzenia płucne na skutek śródmiąższowego zapalenia płuc, zapalenia pęcherzyków płucnych (mogą prowadzić do zgonu)
• ostry obrzęk płuc
• wysypka, rumień, świąd, owrzodzenie skóry
• wrażliwość na światło

Niezbyt częste (mogą występować rzadziej niż u 1 na 100 osób):

•  zakażenia oportunistyczne (zagrażające życiu)
• chłoniak złośliwy
• reakcje alergiczne aż do wstrząsu anafilaktycznego
• zaburzenia czynności układu odpornościowego
• cukrzyca
• depresja
• niedowład połowiczy
• splątanie
• napady drgawek
• encefalopatia/leukoencefalopatia
• stany zapalne naczyń krwionośnych, alergiczne zapalenie naczyń krwionośnych
• zwłóknienie płuc, wysięk płucny
• owrzodzenie błony śluzowej żołądka i jelit
• krwotok
• zapalenie trzustki
• toksyczne działanie na wątrobę, stłuszczenie wątroby
• przewlekłe zwłóknienie i marskość wątroby
• spadek stężenia albumin w surowicy
• wykwity na skórze, opryszczkopodobne wykwity na skórze
• zespół Stevensa-Johnsona
• toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka (zespół Lyella)
• pokrzywka
• zwiększona pigmentacja skóry
• guzki pometotreksatowe
• zaburzenia gojenia się ran
• bolesność zmian łuszczycowych
• bóle stawów, bóle mięśni
• osteoporoza
• nefropatia, niewydolność nerek
• zapalenie i owrzodzenie pęcherza moczowego
• krwiomocz
• zaburzenia oddawania moczu, bolesne oddawanie moczu, skąpomocz, bezmocz
• wady wrodzone u płodu
• zapalenie i owrzodzenie pochwy

Rzadkie (mogą występować rzadziej niż u 1 na 1000 osób):

• zakażenia oportunistyczne (zagrażające życiu)
• posocznica 
• niedokrwistość megaloblastyczna
• zaburzenia nastroju, przemijające zaburzenia postrzegania
• niedowład
• zaburzenia mowy, w tym dyzartria i afazja
• mielopatia (po podaniu dolędźwiowym)
• zaburzenia widzenia (również ciężkie)
• ciężka zakrzepica naczyń siatkówki
• niedociśnienie tętnicze
• zdarzenia zakrzepowo-zatorowe (zakrzepica tętnic i naczyń mózgu, zakrzepowe zapalenie żył, zakrzepica żył głębokich)
• zapalenie gardła
• zatrzymanie oddechu
• zatorowość płucna, zapalenie jelit
• zapalenie dziąseł
• smoliste stolce
• ostre zapalenie wątroby
• trądzik
• wybroczyny
• rumień wielopostaciowy
• rumieniowe wysypki skórne
• nasilenie zmian pigmentacyjnych paznokci, oddzielanie się płytki paznokciowej
• złamania kości z przeciążenia
• zwiększone stężenie kwasu moczowego mocznika i kreatyniny w surowicy, azotemia

Bardzo rzadkie (mogą występować rzadziej niż u 1 na 10 000 osób):

• zapalenie wątroby wywołane przez wirusa opryszczki zwykłej
• kryptokokoza, histoplazmoza, nokardioza
• zakażenia wywołane wirusem cytomegalii (zapalenie płuc)
• rozsiane zakażenie wirusem opryszczki zwykłej
• zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis jirovecii
• zespół rozpadu guza (u pacjentów leczonych z powodu choroby nowotworowej)
• rak skóry (u pacjentów leczonych z powodu łuszczycy)
• niedokrwistość aplastyczna
• eozynofilia, neutropenia, limfadenopatia
• zaburzenia limfoproliferacyjne (nadprodukcja krwinek białych)
• hipogammaglobulinemia
• miastenia
• ból w kończynach
• uczucie drętwienia lub mrowienia, lub odczuwanie słabszej niż zwykle reakcji na bodźce
• zaburzenia smaku (metaliczny posmak)
• ostre jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z odczynem oponowym
• objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych bez zakażenia (porażenie, wymioty)
• zaburzenia nerwów czaszkowych
• obrzęk okołooczodołowy
• zapalenie brzegów powiek
• łzawienie na skutek niedostatecznego odprowadzania filmu łzowego
• światłowstręt
• przemijająca ślepota, utrata wzroku
• zapalenie osierdzia, tamponada osierdzia, wysięk osierdziowy
• przewlekła obturacyjna choroba płuc
• reakcje przypominające astmę oskrzelową z kaszlem, dusznością i zmianami widocznymi w badaniach czynności płuc
• krwawe wymioty
• ostra martwica wątroby, ostre zwyrodnienie wątroby, niewydolność wątroby
• czyraczność, teleangiektazje, ostra zanokcica
• krwiomocz, białkomocz
• śmierć płodu
• zaburzenia wytwarzania plemników, zaburzenia wytwarzania komórek jajowych
• niepłodność
• zaburzenia cyklu miesiączkowego
•  utrata libido, impotencja
• upławy
• ginekomastia
• dreszcze

Częstość nieznana:

• zapalenie płuc
• uaktywnienie wirusowego zapalenia wątroby typu B
• zaostrzenie wirusowego zapalenia wątroby typu C
• neurotoksyczność
• zlepne zapalenie pajęczynówki
• porażenie poprzeczne
• stupor
• ataksja
• otępienie
• zwiększenie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego
• ból w klatce piersiowej
• niedotlenienie
• krwawienie pęcherzykowe (obserwowane podczas stosowania metotreksatu u pacjentów z zasadniczą chorobą reumatologiczną)
• niezakaźne zapalenie otrzewnej
• perforacja jelita
• zapalenie języka
• ostre rozdęcie okrężnicy
• polekowa reakcja z eozynofilią i objawami układowymi (DRESS)
• zapalenie skóry
• zaczerwienienie i łuszczenie się skóry
• nasilenie zmian łuszczycowych po jednoczesnej ekspozycji na promieniowanie UV
• owrzodzenie skóry (u pacjentów z łuszczycą)
• opuchlizna
• martwica kości
• martwica kości szczęki (w wyniku nadprodukcji krwinek białych)
• retinopatia
• dreszcze
•  napady drgawek, neurotoksyczność
• zlepne zapalenie pajęczynówki
• porażenie
• osłupienie
• ataksja (zaburzenia ruchu)
• otępienie, zwiększenie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego
• encefalopatia (uszkodzenie mózgu)

Metotreksat wolno dawkować wyłącznie pod nadzorem lekarza specjalisty doświadczonego w prowadzeniu chemioterapii przeciwnowotworowej oraz leczenia immunosupresyjnego.

Przed zastosowaniem leku Methotrexat-Ebewe należy omówić  z lekarzem:

• w przypadku gdy u pacjenta zdiagnozowano zmiany w obrazie krwi i zaburzone wartości wskaźników hematologicznych, zwłaszcza gdy wcześniej poddany został radioterapii lub otrzymywał inne cytostatyki
• w przypadku gdy pacjent przechodzi radioterapię
• w przypadku gdy pacjent ma zdiagnozowaną cukrzycę i dostaje insulinę
• w przypadku gdy pacjent ma zaburzenia czynności płuc
• w przypadku gdy pacjent ma lub miał w przeszłości chorobę nerek, lub wątroby
• w przypadku gdy pacjent jest odwodniony lub ma biegunkę, wymioty lub zapalenie jamy ustnej
• w przypadku gdy pacjent ma wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
• w przypadku gdy pacjent ma wrzodziejące zapalenie okrężnicy
• w przypadku ogólnego złego stanu
• w przypadku gdy u pacjenta zdiagnozowano półpasiec, gruźlicę lub wirusowe zapalenie wątroby (typu B lub C)
• w przypadku gdy u pacjenta stwierdzono, że w jamie brzusznej pacjenta lub w przestrzeni między płucami a klatką piersiową gromadzi się płyn (wodobrzusze, wysięk opłucnowy)
• w przypadku wystąpienia zapalenia jamy ustnej, biegunki, krwawych wymiotów, czarnych zabarwień stolca lub obecności krwi w stolcu, lekarz podejmie decyzje o kontynuacji leczenia 
• ewentualne szczepienia (lek Methotrexat-Ebewe osłabia odporność)
• w przypadku wystąpienia krwioplucia należy niezwłocznie zwrócić się do lekarza
• ryzyko zaburzenia wytwarzanie plemników i komórek jajowych (stosowanie leku może przyczynić się do poronień i ciężkich wad wrodzonych, nie wolno planować ciąży w czasie przyjmowania metotreksatu i co najmniej przez 6 miesięcy po zakończeniu leczenia)

Zalecane badania kontrolne i środki ostrożności:

Ciężkie działania niepożądane mogą wystąpić nawet po podaniu niewielkich dawek leku Methotrexat-Ebewe . Aby wykryć je na czas, lekarz musi wykonywać badania i testy laboratoryjne. Przed rozpoczęciem leczenia wskazane jest przeprowadzić badania krwi jak również sprawdzić czynność nerek i wątroby. Lekarz może również wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Dalsze badania mogą być także przeprowadzane w trakcie i po zakończeniu leczenia.

Lekarz indywidualnie ocenia ryzyko stosowania leku u pacjenta.

Jeśli pacjentka jest w ciąży, przypuszcza, że może być w ciąży lub gdy planuje mieć dziecko, powinna poradzić się lekarza przed zastosowaniem tego leku. Nie wolno stosować metotreksatu w okresie ciąży, chyba że lekarz zalecił stosowanie leku we wskazaniach onkologicznych. Methotrexat-Ebewe może wywołać wady wrodzone, działać szkodliwie na nienarodzone dziecko, a nawet spowodować poronienie. W przypadku gdy pacjentka stosuje metotreksat we wskazaniu onkologicznym, powinna planować zajście w ciążę nie wcześniej niż po upływie 1-2 lat od zakończenia leczenia.

Jeśli pacjentka karmi piersią, powinna poradzić się lekarza przed zastosowaniem tego leku.

Nie wolno stosować metotreksatu w okresie ciąży, ze względu na możliwość przenikania do mleka kobiecego.

Należy powiedzieć lekarzowi lub farmaceucie o wszystkich lekach przyjmowanych przez pacjenta obecnie, lub ostatnio, a także o lekach, które pacjent planuje stosować.

Należy zachować szczególną ostrożność i poinformować lekarza o stosowaniu poniższych leków:

• inne preparaty stosowane w reumatoidalnym zapaleniu stawów lub łuszczycy (sole złota, leflunomid, sulfasalazyna, kwas acetylosalicylowy, fenylobutazon lub aminofenazon
• azatiopryna
• retinoidy (stosowane w leczeniu łuszczycy i innych zaburzeń skórnych)
• leki przeciwdrgawkowe (zapobiegające napadom padaczkowym)
• leki przeciwnowotworowe (merkaptopuryny, doksorubicyna)
• sparaginaza (lek stosowany w leczeniu białaczki)
• cytarabina (lek stosowany w leczeniu niektórych chłoniaków)
• barbiturany (środki nasenne)
• leki uspokajające
• doustne środki antykoncepcyjne
• probenecyd (stosowany w leczeniu dny moczanowej)
• antybiotyki lub sulfonamidy, cyprofloksacyna
• pirymetamina (lek stosowany w leczeniu malarii)
• preparaty witaminowe zawierające kwas foliowy
• inhibitory pompy protonowej (stosowane w leczeniu silnej zgagi lub wrzodów)
• teofilina (stosowana w leczeniu astmy)
• alkaloidy Vinca
• niesteroidowe leki przeciwzapalne, salicylany
• folinian wapnia
• antagoniści folianów (trimetoprim z sulfametoksazolem)
• etretynat (stosowany w leczeniu łuszczycy)
• kortykosteroidy
• hydroksychlorochina
• penicylamina
• cyklosporyna
•  triamteren
•  lewetyracetam
• żywe szczepionki

Lekarz indywidualnie ocenia ryzyko stosowania leku u pacjenta.

Podczas leczenia lekiem Methotrexat-Ebewe wskazane jest unikać spożywania alkoholu.

Stosowanie Methotrexat- Ebewe może przyczynić się do uczucia zmęczenia i zawrotów głowy, zaburzając tym samym zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Jak przechowywać lek Methotrexat-Ebewe?

• lek należy przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci
• przechowywać w temperaturze poniżej 25˚C
• przechowywać w oryginalnym opakowaniu w celu ochrony przed światłem